نظریاتی سیاستءِ بامءَ جُورکاں داتگ

نظریاتی سیاستءِ بامءَ جُورکاں داتگ

    وھاب مجید 

"مرچاں نظریاتی سیاست نیست۔ دُرست کُرسیءِ لیب اِنت۔ سیاست مھلوکءِ لاپ جوڑ بیتگ۔  کس مھلوکءَ گوں ایماندار نہ اِنت۔ دُرستاں وتی ٹھیکہ، کمیشن، زمین ءُ نوکریءِ پِکر اِنت۔ دُرست پاور پالٹکس کنگءَ اَنت" اے ہما ھیال ءُ لیکہ اَنت کہ مرچی باندہ لس مھلوکءِ چاءِ ھوٹلءَ بِگر داں وانندہانی سارتیں کوٹیانی تہا ہر کسی زُبانءِ سرا اَنت۔ 

نوں جُست اِش اِنت کہ ہمے نظرہیہءِ جِنند چی ے؟ کہ بازیں مردم ےءِ بقول ایشیءِ بامءَ جورکاں داتگ بِزاں کہ ھلاس بیتگ۔ 

آہیڑیالوجی یا نظرہیہ ہما پِگر یا ھیال ءُ لیکہءَ گُشنت کہ انسانے یا سیاسی پارٹی ے وتی مُلک ءُ چاگردءِ سیاسی، مالی ءُ چاگردی اڑ ءُ جنجالانی گیش ءُ گیوار کنگءَ پہ کارمرزے کنت چُش کہ یک زمانگ ے سوشلزم ءُ کیپیٹلزم دُنیاءِ دو مزنیں سیاسی ءُ مالی نظرہیہ بیتگ اَنت۔ ایشاں چہ ابید نیشنل ازم، شاونسٹ نیشنل ازم، لبرل ازم، ہیومن ازم، ءُ کنزرویٹ ازم ہم ھستیں عہدءِ مزنیں سیاسی نظرہیہ زانگ بنت۔ ٹرمپ بہ بیت کہ جو باہیڑن، مودی بہ بیت کہ راھول گاندھی، عمران خان بہ بیت کہ زرداری یا نواز شریف۔ اے دُراھیں سیاسی رھشونانی یک ناں یک سیاسی آہیڑیالوجی ے است کہ ہمے آہیڑیالوجیءِ بُنیادءَ آ لس مھلوکءِ کِرّا رونت، ووٹ پچگرنت ءُ کُرسیءِ واجہ بنت۔ آ دگے بحث ے کہ دنیاءِ باز مُلکانی تہا جمہوریت است ءُ لہتے جاگہاں چو مہے وڑا ہاہبرڈ Hybrid نظام اِنت۔ 

دُنیاءِ تہا ہمنچو کہ آشوب اتکگ اَنت آھاں یک سیاسی نظرہیہ ے گون بیتگ۔ آ نظرہیہ دیمترا سوبین بیتگ یا ناں۔۔۔ آ دگے بحث ے۔ بلے بِیدے سیاسی ءُ معاشی نظرہیہءَ مھلوکءَ ہچ پارٹی ءِ ہمراداری نہ کُتگ چُش کہ انقلابِ فرانس بہ بیت کہ انقلابِ روس۔۔۔ ماوءِ دہقان کارانی ثقافتی انقلاب بہ بیت کہ نیک راھی آشوب بہ بنت کہ آھاں وتی عہدءِ چاگردی گہتریءَ پہ کار کُتگ۔ پمشکا ہما وھدءِ مھلوکءَ ہمے سیاسی ءُ نیک راھی نظرہیہ ءُ پِگرانی پلہ مرزی ءُ ہمراداری کُتگ۔ 

نوزدہ سد ءُ ابدہ ءِ 1917 روسی سوشلسٹ آشوبءَ چہ پد دُنیا دو نظریاتی بلاکانی تہا بھر بیت۔ یکے سوشلسٹ بلاک ات کہ تیوگیں دنیاءِ مزدور، دہقان کار،  پدمنتگ ءُ گُلامیں قومانی ھکّانی منوگر اَت ءُ دومی نیمگءَ کیپیٹلسٹ بلاک اَت کہ "فری مارکیٹ اکانومی"ءُ لبرل ڑیموکریسیءِ پلہ مرزی کنوک اَت۔ یک ےءِ مرکز ماسکو اَت ءُ دومی ءِ قِبلہ واشنگٹن اَت۔ آ وھداں دنیاءِ گیشتریں مُلک ءُ سیاسی پارٹی ہمے دوہیں بلاک ءُ نظرییانی تہا بھر ءُ بانگ اِیت اَنت۔

مہے مُلک اولی روچءَ چہ واشنگٹن ءِ منوگر بیتگ پمشکا تو گِند ئے کہ شست ءُ ہپتادءِ دھکاں لیفٹ ءُ قوم پرستیءِ سیاست کنوکانی واستا زمین تنگ کنگ بیتگ اَت۔ آ جنّگ ءُ بیگواہ کنگ بیتگ اِیت اَنت۔ آھانی سیاستءِ سرا پابندی جنّگ بیتگ ات ءُ لیفٹ ءُ قوم دوستیں سیاسی رھشوناں ہمک روچ غدار ءُ کافرءِ سرٹیفکیٹ جاری کنگ بیتگ ات۔

بلوچستانءِ قوم دوست ہم لیفٹءِ منوگر بیتگ اَنت پمشکا نیپءِ سرکار نو ماہءَ پد ھلاس کنگ ءُ بلوچ رھشون بندیگ کنگ بیت اَنت۔ مئے مُلکءِ بادشاہ سلامت کدی ہم راجدوستیں جینوہن سیاسی پارٹی ءُ رھشوناں گوں کمفرٹیبل نہ بیتگ پرچا کہ ھکیگیں بلوچ رھشوناں بادشاہ سلامتءِ ھُکم نہ منیتگ۔ آھاں گُشتگ کہ مارا بلوچ مھلوکءَ ووٹ کُتگ پمشکا ما ہماہانی ھکّانی گپءَ جنیں۔ اے ھبرءَ بادشاہ سلامت زھر گِپتگ ءُ ہما روچءَ بِگر داں روچے مروچی بلوچستانءِ سرکار "مُحبِ وطن سردارانی" ھوالہءَ اِنت۔

1991 نوزدہ سد ءُ نود ءُ یکءَ سوویت یونینءِ پروشءَ چہ پد ءُ چینءِ فری مارکیٹ اکانومیءِ نیمگءَ روگءَ گوں پاکستانءَ لیفٹءِ سیاست کنوکیں مھلوک باز دلپروش بیت اَنت۔ آیانی "آہیڑیالِسٹک اپروچ" چورا چورا بیت۔ آیاں " ہم دیکھیں گے" ءِ واب دیستگ اَت۔ بلے نوں سوشلسٹ آہیڑیالوجیءِ لوگءِ جِند ڑُوریتگ اَت پمشکا اے مھلوک دلپروشی ءَ گوں ھاموش بیت اَنت۔ لوگاں نِشت اَنت۔ لہتے در مُلکاں شُت۔۔۔ لہتے این جی اوزاں گوں ھوار بیت اَنت ءُ وتی ٹیمب ے پاس کُت ءُ لہتے ءَ پیپلز پارٹی ءُ ن لیگ جواہن کُت۔ 

ہمے پیم سوویت یونینءِ  پروشءَ پد بلوچستانءَ ووٹءِ سیاستءَ ٹھیکہ، کمیشن، نوکری، پلاٹ ءُ پرمٹ اتک۔ ھر کسءَ کہ موہ رست آہیءَ وتی کار کُت ءُ ھر کسءَ کہ نہ رست آ انگتءَ اوں انقلابی ے۔۔۔ بلے راستیں اِش اِنت کہ سوویت یونینءِ پروشءِ  سِی سالءَ پد اوں نظریاتی سیاست ھلاس نہ بیتگ۔۔ ایوک آئییءِ شکل بدل بیتگ۔ ہما ریاست کہ اودا قومی ءُ چاگردی نابرابری ءُ ناانساپی بیت اودا نظریاتی سیاست اوں ھچبر ھلاس نہ بیت۔ مرچی ہم دُنیاءِ گیشتریں مُلکانی تہا انسانی ھکّ، قومانی ھکّ، زالبول ءُ مزہبی اقلیتانی ھکّ ءُ سیاسی ءُ معاشی نظامانی سرا سیاسی پارٹیانی میانءَ نظریاتی ءُ سیاسی اختلاف است۔ 

پاکستانءِ مروچیگیں سیاستءِ باروءَ اے گُشگ بیت کہ اِدے دُراھیں سیاسی پارٹیاں نظرہیہ نیست ءُ دراھیں سیاسی رھشون پہ وتی  ِجِند ءُ ھاندانءِ  نپ ءُ پاہدگءَ پہ سیاست کنگءَ اِنت۔ آھاں راجءِ گم پِر نیست۔ آ پاور پالٹکس کنگءَ اَنت۔ بگندے اے اِسٹیٹمنٹ یک ھدےءَ داں راست بہ بنت بلے منی ھیالءَ چُش نہ اِنت۔ اے راست اِنت کہ مرچی ھمک پارلیمانی پارٹی "پاور پالٹکس" کنگءَ اِنت پرچا کہ پارلیمانی سیاستءِ تہا ھمک پارٹیءِ اے کوشست بیت کہ آ اقتدارءَ بہیت دانکے وتی مھلوکءِ زند ءُ چاگردءَ گہتری ے بیاراِیت۔

بلے پاور پالٹکسءِ تہا آ داں کُجام ھدّءَ وتی نظرہیہءَ یلہ کنت؟ نظرہیہءِ سرا کمپروماہز کنت؟ ءُ کُرسیءَ گِپت؟ اے بحث طلبیں گپ ے۔۔۔

 اے راست اِنت کہ مئے وڑیں مُلکانی ہاہبرڈ نظامءِ تہا دانکے بادشاہ سلامتءِ رزا مندی مہ بیت ترا کُرسی نہ رسیت۔۔۔ ترا کہ کُرسی نہ رسیت تو مھلوکءَ پہ جوانیں وڑےءَ کار کُت نہ کن ے۔ زاھر اِنت اگاں تو بادشاہءِ گپاں زیرے ءُ کُرسیءِ سرا نندے ترا  لہتے گپ واجہءِ منگّی اِنت ءُ لہتے وتی مناہینگی اِنت۔۔۔ تنا وھدی کہ ملکءَ راستیں جمہوریت ے نہیت سیاسی پارٹیاں  Pragmatic approach بِزاں کہ عملیت پسندی کن اَنت ءُ اقتدارءَ کاینت ءُ وتی مھلوکءَ چیزے ناں چیزے ریلیف دینت۔

کسے من اِیت یا نہ من اِیت اے ہمے سیاسی پارٹیانی پاور پالٹکس ءِ برورد اِنت کہ ملکءَ سوبہ جوڑ بیتگ اَنت، اژدھمی ترمیم آہینءِ بھر جوڑ بیتگ۔۔۔۔ نوکیں این ایف سی ایوارڑ اڑ دیگ بیتگ کہ چر آہیءَ چہ کسانیں سوبہانی مالی بھر گیش کنگ بیتگ اَنت۔ اے ہم راست اِنت کہ انگت ہم کسانیں سوبہاں بازیں مالی ءُ سیاسی اختیارے لوٹیت۔ 

تو ایوک اژدھمی ترمیمءَ بچار۔ اے یک سیاسی سوچ ءُ نظرہیہ ےءِ نام اِنت۔ اے ہمے " اسکول آف تھاٹ" ءِ نام اِنت کہ آ کسانیں سوبہاں گیش ءَ چہ گیش واکداری ءُ اختیار دیگ لوٹیت۔ مرچی اژدھمی ترمیمءِ یازدہ سالءَ پد ھم زوراکیں ھاکم ءُ بادشاہ سلامت ءِ کوشست اِنت کہ اے ترمیم ءُ این ایف سی ے تہا سوبہانی مالی پاہدگ یک رندے پدا پچ گِرگ بہ بنت ءُ وفاقءَ دیگ بہ بنت۔ اے دو سیاسی پِگر ءُ نظرہیہءِ جنگّ نہ اِنت گُڑا چی اِنت؟  

مہے مُلکءِ سیاستءَ بادشاہءَ یا وا ڑاہریکٹ ھکومتی کُتگ یا Hybrid نظامے آورتگ۔ بلے آہین، قانون، سِویلین سُپرمیسی، عدالت ءُ میڑیاءِ آزادی، جمہوریت، کسانیں قوم ءُ سوبہانی ھکّانی جنگّ تنے وھدی ھم جاری اِنت۔ اے جنگّءِ تہا سیاسی پارٹی کدی یک گام ے دیمءَ رونت ءُ کدی دو گام پُشتءَ کِنزاَنت۔۔۔ بلے اِیشیءِ متلب اِش نہ اِنت کہ آھاں وتی نظرہیہ ءُ سیاست یلہ کُتگ۔ 

گُشنت سیاست سبرءِ جنگّ اِنت۔ اے جنگّءِ تہا بازین ے شِتر اِیت۔۔۔ بازین ے وتی کِیمتءَ گِپت ءُ سپرءَ نیم راہءَ یلہ کنت۔ بلے بازیں گنوکے ہچ نہ چار اِیت۔۔۔ ناں سرد ناں گرم۔۔۔ بس دیم پہ مُرادانی منزلءَ روان کنت۔ بِگندے آ وتی زِندءَ منزلءَ سر مہ بیت بلے آ چو " اولمپک مشعل" ءَ ہمے چراگءَ وتی آوکیں پدریچءِ دستءَ دنت گُڑا دم کنت۔ انسانءِ راجدپتر گواہ اِنت کہ ہمے وڑیں گنوکاں چاگردی بدلی آورتگ۔ 

مہے چاگرد ءَ سیاست بادشاہءَ ہمنچو بنّام کُتگ کہ مہے بازیں وانندہ ءُ سرپدہیں ادیب، کواسّ، شاعر ءُ زانتکار ہم گُشنت کہ ما " غیر جانبدار" ءُ "نیوٹرل" اِنت ءُ مارا ہچ سیاسی نظرہیہ ے نیست۔ منی نزّءَ اگاں کسے گُشیت من نیوٹرلاں آ مُناپک ءُ موقع پرست ے۔ ترا راستی ءُ دروگ، جمہوریت ءُ آمریت،  زالم ءُ مزلوم ءُ روچ ءُ شپءِ تہا یکے المّ گِچین کنگی اِنت۔ تہی سیاسی ءُ چاگردی نظرہیہ مناں چی جتا بیت کنت۔ اے یک ھرابیں ھبرے نہ اِنت۔ جوانیں چیزے۔ ہمے پِگری جتاہی ءُ عقلی دلیل ءُ بحثءَ گوں چاگرد راستیءِ نیمگءَ رونت۔  

منی نزّءَ ہما انسان کہ آہیءَ نظرہیہ ے است تو گوں آہیءَ نِشت کن ے۔ گپ ے جت کن ے۔ آہیءِ نظرہیہ ءِ سرا سوال کُت کن ے۔۔آ تہی ھیال ءُ لیکہاں چیلنج کُت کنت۔ اے وڑیں نظریاتی گپ ءُ ترانءَ مردم یک ءُ دومیءِ پَگرءَ سر پد بی ۔ اگاں دومیءِ پِگر وزنی اِنت گُڑا مارا وتی کُہنیں پِگر Unlearn کنگی اِنت ءُ نوک ءُ رُژناپِگریں نظرہیہ ےءِ منوگر بیگی اِنت دانکے چاگردءَ گہتری ے اتک بکنت۔ 

ِبیدے سیاسی ءُ چاگردی نظرہیہ ےءَ انسان ناسرجم اِنت ۔ بنی آدمءِ فطرت اِنت آ وتی چاگردی اڑ ءُ جنجالانی سرا جیڑ اِیت ، پِکر کنت ، پمشکا ھر وڑیں جیڑہ ءُ جنجالانی گیش ءُ گیوار ءَ پہ یک رژناہ پِگریں نظرہیہ ے لوٹیت۔ ہمے نظرہیہ اِنت کہ چاگرداں بدل کنت۔