اے آر داد: باسکوپ (1)ءِ سرءَ بنگیجی تْران

باسکوپ (1)ءِ سرءَ بنگیجی تْران

نبشتکار: اے آر داد

(اے دگہ بھر یا سرجمیں کتاب ءِ سر ءَ دگہ روچے گپ جناں )۔

دو ماہ پیش کہ کے بی فراق شال ءَ اتکگ ات گڑا یک نیمروچے ما یکجاہ نشت ءُ سبارک کت۔ درکپگ ءِ وھد ءَ من کے بی ءَ جست کت۔ "یار اے زلپی کہ تامرانی سر ءَ نبشتگ کنت، ایشی ءِ سرشونی کتاب تئی ھیال ءَ کجام بوت کن انت" کے بی ءِ پسو ھمیش ات کہ من نزاناں۔

 دو ماہ پیسر اے کتاب نیست ات من ایوک فیس بک ءَ زلپی ءِ یک ءُ دو نبشتانک ونتگ ات بس۔ من دل ءَ گوشت ھئیر کتاب کہ چاپ ءُ شنگ بیت گڑا زانگ دنت مرد چونیں موسماں سپر کنان ءَ اد ءَ اتکگ ءُ سربیتگ۔

 

تامر کے ءَ دوست نہ بیت ءُ کے انت کہ تامر نہ چار ایت؟ کے انت کہ تامر ءِ سر ءَ گپ نہ کنت؟ آ اوں دؤرے ات شپ ءَ ما تامر چارات ءُ سہب ءَ ھما سنگتاں کہ آ تامر نہ چار اتگ ات ما کسہ آورت ءُ دیم ءِ سنگت دلمانگ کت داں دستاں بہ مش ایت ءُ اپسوز بکنت۔ یار چوشیں وشیں تامرے بیتگ ما گڑا چہ پُل ءَ زبھر بوتیں۔ آدؤر ءَ ھر کس ءَ بچکے ھست ات۔ بلکیں چہ ما بازیں کسے ءَ چو زلپی ءِ سنگت ضرار ءِ پیم ءَ بامردانی گپت ءُ گال یات ات انت۔

من ھئیال کناں مولا جٹ ءِ گپت ءُ گالے بیت۔ مصطفا قریشی آمید گس ءَ پتریت ءُ گوش ایت۔ "جج صاحب طوفان کمرے میں داخل ہو چکا ہے۔"برو پُچُّک ءُ بُنڈو ءِ پیسہ ءِ ریچگ ءُ مردمانی تاڑی۔ گوادر ءُ تامر یا ناٹک یا مکران ءُ ناٹک وت مزنیں سرھالے باید کہ ایشی ءِ سر ءَ دلجمیں کارے بوتیں کہ دنیگا اے موسم ءِ چندیں مردم ھست ءُ زندگ انت۔

ھمے تامر ءِ دوستی ءِ گپ ءَ اتاں من ءَ عصا کور یات اتک(گوادر ءَ مزنیں دربرجاہ ءِ نزیک ءَ دکانے بیتگ ئے)۔عصا ءَ ھم تامر چاراتگ ات بلّے کہ عکس ءُ بت اش نہ دیستگ ات انت بلے گپانی کمار ءُ سوتانی شراپ ءَ آ ھم چہ تہ ءَ مست بیتگ ات۔ باریں چنچو ھیال آئی ءَ تامری بامرد ءُ باجن(ہیروءُ ہیروئن) ءِ بابت ءَ بستگ ات ءُ بوتکگ ات۔

اے کتاب کہ زی من ءَ دست کپت منی گوستگیں ھئیال چکپروش بوت، من ھمے گوشتگ ات کہ ھر تامرے کہ ندکار ءَ چار اتگ ہمایانی بارو ءَ وتی دوستی ءُ نا دوستی یے نبشتگ انت۔ چاراں کج انت زلپی ءَ وَ تامر ءِ بارو ءَ اد ءَ پگری موسمے آباد کتگ  بزاں اشی ءِ تہ ءَ اے گپ مان نیست کہ پلاں تامر چون ات ءُ آئی ءِ گپ ءُ ھبر، رنگ ءُ ندارگ چون ات انت۔ بزاں جندی ھیال ءُ لیکہ ءِ بدل ءَ تامر ءِ بن دپتری، ربیدگی ءُ سیاسی پژدر ءَ چارگ ءُ گپ درجنی یے کنگ بیتگ۔

باسکوپ نہ ایوک ڈولداریں رنگے ءَ چاپ ءُ شنگ بیتگ بلکیں ایشی ءِ سرھال ءُ بنگپ ھم ھترناکین (بہ بکش ات) انت۔ تامر ءَ گوں اے رنگیں اشک ءُ دوستی کہ آئی ءَ پولکاری ءِ زِر ءَ گوامبیل بدنت ءُ اے رنگیں کتابے ءِ نویسگ ءُ دیم ءَ آرگ زلپی ءِ یکتائیں تب ءِ زیل ءُ بام ءَ پیش دار ایت۔

زلپی کےَ ءَ اے دؤر ءَ چو واک بیت کہ بہ نند ایت تامر، آئی ءِ بن دپتر، ربیت ءُ تکنیک ءِ سر ءَ کتابے نبشتگ بکنت۔ پدا اے امیت ءَ ھم بہ دار ایت کہ مردم اے کتاب ءَ وان انت!۔۔۔

 ھیر اشک ءَ نھاد نیست۔ ندکار ءِ گپ(عرض مصنف) ڈولداریں تاکدیمے کہ اشی ءِ تہ ءَ ندکار ءَ تامر ءَ گوں وتی دوستی ءِ کسّہ آورتگ، آھم کسھی رنگ ءَ۔ تامر کہ کسّہ انت پیش دانک چون کسھے نہ بیت۔ زلپی درشان ءَ فکشنائز کنگ زانت۔ اگاں بہ لوٹ ایت آزمانک ھم نبشتگ کت کنت۔ "میں اس اسکول میں کلاس دوم کا طالب علم تھا۔ ضرار نامی لڑکا میرا کلاس فیلو تھا۔ اسے پڑھائی سے زیادہ فلموں میں دلچسپی تھی۔ وہ ہمیشہ امیتابھ بچن کے ڈائیلاگز دہراتا رہتا۔ میں صبح اسکول سے منسلک دینی مدرسہ دارالعلوم انوارالاسلام جاتا اور دوپہر کو اسکول آتا، شام کو ٹیوشن لینے پھر مدرسہ(مسجد) پہنچ جاتا۔ مدرسے کے اساتزہ سختی کے ساتھ فلم دیکھنے سے منع کرتے تھے۔ ضرار جب بھی امیتابھ بچن کے مکالمے سناتا، میں کانوں کو ہاتھ لگاکر اسے دوزخ کی آگ سے ڈراتا"(تاکدیم 7)

 

ھمے ملّائیں زلپی پدا انچو بیت کہ آئی ءِ بَلُک آئی ءَ چو گوشگ ءَ لاچار بیت تو منی باسکوپی ایں برات(پیر محمد) ءِ مٹّ ئے۔ چھبار ءَ اینچو وھد نندگ ءَ پد ھم زلپی ءِ اردو ءِ روانی ءُ چہ سیاھگ ءَ زانگ بیت کہ  آئی ءَ نہ بزانت بلد چارگ کپ ایت نہ بن رھبند ءِ چرتے آئی ءَ سر ءَ بیت۔ صبا دشتیاری ءَ مدام گوشتگ ات اردو ءِ ھمے نر ءُ مادگ ءِ شوھاز مردم ءَ چہ کّٹ ءُ کار ءَ برنت۔ زلپی ءِ گور ءَ چوشیں جیڑہ گندگ نہ بیت۔

بلوچی تاکاری ءِ تہ ءَ تامر یا تامرانی بامرد ءُ باجنانی سر ءَ یا ٹی وی ءِ کسمانکانی سر ءَ کمیں باز ماھتاک آساپ ءَ ربیتے گندگ بیت بلے اے تب دیم ءَ نہ روت۔ ممتا کلکرنی(جولائی،اگست1998) پاکستانی ٹیلی ویژن ءِ اداکار منصور بلوچ(اگست1993) ءُ دسمبر 1993ءَ تامر"پریٹی وومن"ءُ نامداریں باجن جولیا رابرٹس ءِ سر ءَ چمشانکے مان انت۔ اردو ءِ گپ ءَ نہ کناں ذہن جدید ءُ اے دگہ بازیں لبزانکی تاکانی تہ ءَ تامرانی سر ءَ مزنیں گپ درجنی یے بیتگ۔ زلپی ءِ کار چٹ ءَ جتائیں کارے۔ زلپی   اولی نبشتانک " کیا سنیما غیر سیاسی ہے"ءِ تہ ءَ نبشتگ کنت۔ "سرگئی آئزنسٹائن سابق سوویت یونین کے عظیم فلمی اذہان میں سے ایک تھے۔ انھوں نے تدوین کے شعبے میں مونتاژ تھیوری پیش کرکے سنیما کے شعبے میں انقلاب بپا کردیا"(تاکدیم 18تا 19)

من نی ہمیشی ءَ سرپد نہ بیتاں کہ مونتاژ(مون ٹاج)تھیوری یے کہ تکینکے یا تامری اڈیٹنگ ءِ رھبندے؟ پرچا کہ تھیوری دگہ چیزے، البت پد نوکی تھیوری ءِ تہ ءَ تامرانی سر ءَ ھم باز گپ بوتگ۔ مونتاژ ءِ تامری تکنیک ءِ بارہ ءَ آئی ءِ گپ سد در سد راست انت۔ باز جاہ ءَ فارسی ءِ زانتکاراں مونتاژ تھیوری ءِ گپ جتگ۔ ایشی ءَ روسی مونتاژ ءِ نام ءَ زانگ (زلپی ءَ تاکدیم ششت ءَمارکسی مونتاژ ءِ سر گپ جتگ۔ بلے من اے آدر ءِ سر ءَ دگہ رندے گپ جناں) بیت۔ 1920 ءَ سرگئی ءِ مِنت ءَ اے تکینک دیم ءَ کیت ءُ نامدار بیت۔ نوں اے تکینک لس ءُ البار بیتگ ۔عکسکاری ءُ لبزانک ءِ تہ ءَ ھم کارمرد بیتگ ءُ پیداک انت۔ باز زانتکارانی ھئیال ھمیش انت کہ اے مونتاژ چہ لبزانک ءَ درکپتگ ءُ تامر ءَ اتکگ ءُ سر بیتگ۔ اصغر بٹ ءِ نبشتانکے ءِ اے رد ءَ درور ءَ دیگ لوٹاں۔"فلموں میں مونٹاج ٹاکیز کے آنے سے بہت پہلے تھا۔ لیکن یہ تکینک فلموں کے لیے مخصوص نہیں تھی۔ فلموں نے یہ خیال شاید ادب سے لیا۔ یورپ اور انگلستان میں انیسویں صدی کے ناولوں میں جابجاہی تکنیک ملتی ہے"(مونٹاج کی فنی حیثیت۔ افکار جوبلی نمبر۔تاکدیم 614)۔

 زلپی ءَ وتی کتاب ءِ تہ ءَ اے تکنیک تامری بیت کہ لبزانکی، جوانیں رنگے ءَ نہ ایوک گپ جتگ بلکیں سری مردمانی کار ءُ ساڑا ھم نبشتگ انت۔ مونتاژ  فرانیسی رپورتاژ ، ءِ پیمیں توارے ءَ چہ زانگ دنت کہ فراسیسی گالبندے۔ عکسکاری ءِ تہ ءَ برلن ءِ ڈاڈا ٹولی ءَ(داداازم) اے تکینک ءَ را 1918 ءَ دیم ءَ آورتگ ات  پدا  ایشی ءَ را سیاسی کارٹون ءُ کیری کیچر(کلاگی عکس) ءِ رد ءَ ھم کارمرد کنگ بیتگ۔ اے تکنیک ءِ سر ءَ من سرجم ءَ دیمتری بھر ءَ گپ جناں۔

 

فکشن ءِ تہ ءَ ایشی ءِ نوکیں رنگ جاپانی گدار نویس موراکامی ءِ کافکا بر لب ساحل ءُ نغمہ مرگ ءِ تہ ءَ جوانی ءَ ھواریں کسھی رد ءُ بند(مرکب پلاٹ) ءِ دروشم ءَ گندگ بیت۔ بزاں یکیں وھد ءَ دو کسہ اد ءَ دیم ءَ روان بنت۔ دومی رنگ ایشی ءِ تامر ءِ تہ ءَایش بیت کہ یک نیمگے جنک ءَ گِل مِید کنگ بیگ ءَ انت ءُ دومی نیمگ ءَ بامرد دارگ بیتگ ءُ آئی ءَ درکپگ ءَ نیلگ ءَ انت۔ ھیر ایشی ءِ سر ءَ دگہ بھرے ءَ سرجم ءَ گپ جنیں۔ زلپی ءِ اے کتاب تامر ءُ دنیا ءِ بازیں ملکاں تامر ءِ ربیت ءِ سر ءَ وانگی کتابے۔بگندئے ھما کس ءَ دوست مہ بیت کہ آ ایوک تامر ءِ کسہ ءُ باجن ءُ بامرد ءِ بارہ ءَ زانگ لوٹ ایت بلے ھما کس کہ تامر ءُ سیاست، ربیدگ ءُ ازم ءِ بارو ءَ سرپد بیگ لوٹ ایت پہ آئی ءَ اے زانشی کتابے۔

من ایوک یک نبشتانکے ءِ بارو ءَ کمیں گپ جتگ دیم ءِ بھراں کہ وانان کناں آیانی سر ءَ رند ءَ گپ ءُ ترانے بیت۔