پیشُکان، مانبر ءُ براهیم ءِ سَرگ

پیشُکان، مانبر ءُ براهیم ءِ سَرگ 

سلال ساوڑ

'مانبر' ماں پیشُکان ءَ کوهے کہ چاریں نیم ءَ دریا ءِ آپ ءِ تہا گوْنڈیں زِروان (جزیره) یے 

اِے بُن اسل ءَ ماں دریا ءِ تہا داں شُتگیں همے کوه ءِ کُٹّ اِتگیں سَر ءُ بَہرے بیتگ کہ اِے کوه پیشُکان ءِ تیاب دپ ءَ ماں زِرباری (جنوبی) نیم ءَ "جی ٹی" ءِ گْور ءَ اِنت.

پیشُکان ءِ تیاب ءِ لَمب ءَ دو کوه اَنت آ  کہ گوریچان (شمال) ءِ نیمگ اِنت "گِْرد کوه" ئےِ گوشنت ءُ زرباری(جنوبی) نیمگ ءِ کوه همیش اِنت کہ اِشی ءَ نام نیست  باز مردُم سرجمیں کوه ءَ 'مُشکومار کوه' سرپد بیت چوکہ واجہ اسحاق رحیم هم وتی سفرنامہ ءِ تہا اِے کوه ءَ مُشکومار گُشیت کہ رَد اِنت بلکیں اِے کوه را نام نیست البت اِشی ءِ جتا جتائیں کَنڈگ ءُ بَہرانی نام هَست اَنت چوکہ کولگرین، گوکانی کنڈگ ، جنکانی کَنڈگ،  هونوار کنڈگ ءُ دگہ بازینے.  مُشکومار چونہا اِے کوه ءِ تہنا همے سُنٹ اِنت کہ اِے جاه ءَ انّی "نیوی پورس " ءَ وتی کیمپ جَتگ ءُ نِشتگ -

همے کوه ءِ پُشتی نیمگ ءَ زِروان ایں مانبر دَر ءَ بیت کہ اِے کوه ءِ سِستگ ءُ جِتا بیتگیں بَہر اِنت - پیشی زمانگ ءَ چو کہ مانبر همے کوه ءِ هَوار ءُ ڈُکّ اِتگ بیتگیں دُمب بیتگ کہ داں دریا ءِ تہا سَکّ بیتگ اِے آپ ءَ چہ میانجین ءَ وَران کُتگ  بُرّ اِتگ ءُ دومی بَہر همیش اِنت ماں آپ ءِ تہا کپتگ.

 اِشی نام مانبر هم پمیشکا اِیر بیتگ کہ آپ ءَ کوه چہ میان ءَ کہ وارتگ ءُ بُرّ اِتگ

 تہ همے "میان بُرّ " ءَ چیں داں اِے جاگاه ءَ را 'مانبر' نام کپتگ

مانبر ءَ هر وهد مردُم سَئیل ءُ سواد ءُ پکنک ءَ رَونت - ابید چہ هَندی مردُماں  کَش ءُ کِرّ ءُ ایندگہ هَندانی مردُم اوں پہ سئیل ءُ پکنک ءَ کاینت ءُ ماں بوجیگ ءُ کاهِکاں بَنت ءُ مانبر ءَ رَونت - ماهکانیں شپاں برے ، برے پکنکی شپ شپے همود ءَ جَلّ اَنت هم - 

همے زِروانیں کوه 'مانبر' ءِ سرا یک وهدے ءَ انسانی سَرگ ءُ کانپولے اِیر بیتگ کہ "براهیم ءِ سَرگ" گْوشتگ ئے ، براهیم ءِ بارو ءَ لهتے ءِ گوشگ اِنت کہ اِے اُشتری یے بیتگ ءُ پہ نہادی ءَ کئیت  لَهتیں گْوشیت مالدارے، چو کہ اِے دیار آباد ءُ سرسبز بیت ءُ پہ آئ ءِ مال ءُ دلوتاں جُوانیں چَراگ جاه یے بیت تہ آ گوں وتی مال ءُ دلوتاں اِد ءَ کئیت. 

هرچی یے بیتگ بلے چہ اِشاں یک گپّے پَکّ اِنت کہ براهیم چہ دَر ءَ اتکگیں بلوچے بیت.  وهدے کہ شپ ءَ ڈُنگانی ٹولی ءِ ڈاه لَگّ ایت ءُ آ پہ دُزّی ءُ لُٹّ ءُ پُل ءَ کہ اِد ءَ الگار کن اَنت تاں براهیم گوں وتی توپک ءَ اِے دُزّانی گون ءَ جنگ دَنت

آ وهد ءَ پیشُکان ءِ آبادی چندُکے کَٹوگی لوگ بَنت کہ نزّیک ءَ ماں کوه ءِ بُن ءَ بَنت.  گْوشنت دُزّانی اُرُش ءُ ڈاه جَنگ ءَ گوں هرکس کوه ءَ دِْرک بیت،  براهیم هم گوں توپَک ءَ اِے دُزّانی سرا ہَلمہ کنگ ءَ پَد  دیم پہ کوه ءَ کئیت ءُ سَر کپ ایت،  اِد ءَ گوں دُزّاں مِڑان ءُ جنگ دَیان داں کوه ءِ کُٹّ اِتگیں بَہر 'مانبر‎' (چُشکہ آ وهدی مانبر گوں کوه ءَ یَکّ ءُ هَوار بیتگ) ءَ رَؤت تاں هَمد ءَ براهیم جَنگ ءُ کُشگ بیت ءُ آئ ءِ کانپول اِد ءَ مُدامی پش کپ ایت ءُ اِیر بیت. 

چونہا دُزّانی اُرُش آ دؤر ءَ پیشُکان ءَ هر وهد ، وهد ءَ ماں  شپ ءَ مہلوک ءِ لوگانی سرا بیتگ اَنت. اِشاں اِد ءَ اُرش کُتگ آہانی زَرّ ءُ مال،  ساز ءُ سامان ، پس ءُ دلوت ءُ چرایشاں ابید مردُم ءُ آہانی ورنا ایں بچک اوں گوں وتا آوار جَتگ ءُ وتی قیدی جوڑ کُتگ ءُ بُرتگ اَنت

اِے دُز مند ءِ نیمگ ءِ رِند بیتگ اَنت کہ اِشاں اِد ءَ آ وهدی بازیں هَلک ءُ میتگاں باز بَر ءَ اُرُش کُتگ ءُ مہلوک ءَ را جَتگ ءُ پُل اِتگ اَنت ءُ پہ کسّی کُشگ ءَ هم چَکّ ءُ پَد نہ بیتگ اَنت

 اِے رِد ءَ انگریزانی 1873، 1879 ءُ 84 ءِ دؤر ءُ باریگ ءِ رودپتر ءُ کاگد ءُ کرّاچانی تہا ماں کیچ ءُ گوادر ءِ دَمگاں رِندانی بازیں اُرُش ءُ لٹّ ءُ پُلانی اهوال رَسنت -

همے درگت ءَ کتاب " تاریخِ بلوچستان، رائے لالہ ہتورام '' تہا نبشتہ اِنت :  'مند' ءِ جَہہ منند مُدام گوں دُزّی ءُ ڈُنگیاں کیچ ءُ گوادر ءِ هَند ءُ دَمگاں جنجال ءَ دَؤر دَینت -( بچار: تاکدیم 460)

انچوش 'میجر سینٹ جان' نامیں انگزیزے 1872 ءَ 'پیشن' تاں 'جالگ' ءِ وتی رودپتر ءِ تہا مند ءِ دَمگ ءِ بارو ءَ نویس ایت : اِے دمگ ءَ گیشتری مردُم رِند اَنت کہ کُشت ءُ کُشار کنگ ءُ ڈُنگی ءَ سرجمیں بلوچستان ءَ نام کپتگ اَنت -(بچار: کتاب ''بلوچ ، افغان ، پرشین بؤنڈری کمیشن " تاکدیم465)

اِے زمانگ ءَ پیشُکان ءِ مردُماں چرے دُزّانی ہَبِیر ‎ءُ اُرُشاں وتارا شپ ءَ کوه ءَ آؤرتگ ءُ چیر داتگ،  آیاں کوه ءَ ڈوک ءُ سِنگانی گون ءَ دمب ءُ رَبَد جوڑ کُتگ ءُ گوں وتی مال ءُ زَرّاں همیشانی تہا بیتگ اَنت.

مئے کماش ءُ پیرینانی گُشگ ءَ کہ اِے رَبَد داں ما وتی کسانی ءَ اوں بَستگی دیستگ اَنت ءُ همے گوشگ بیتگ کہ اِشانی تہا زر ءُ سُہر کَلّ اِنت ،

 "کپٹن ایس بی مائلز" وتی 1873 ءِ مکران ءِ سفرنامہ ءِ تہا  چہ گوادر ءَ داں تُمپ ءِ سفر ءِ میان ءَ دشت ءِ انچیں هلکے ءِ نام ءَ گِپت کہ اود ءَ هم مردُم اُرش ءُ لُٹ ءُ پُلانی سَوب ءَ کوہ ءَ چیر بَنت -(بچار: کتاب 'اوراقِ گوادر' تاکدیم 25) 

اِے لُٹ ءُ پُل ءُ ڈُنگی ناں تہنا اِے دمگ ءَ بلکیں قدیم عہد ءَ چیں ماں روکپتی بلوچستان ءِ حد ءَ هم جتائیں هَند ءُ میتگاں بیتگ اَنت -

کپٹن گرانٹ وتی 1809 ءِ روکپتی بلوچستان ءِ سفر ءِ وهد ءَ  ایران شہر 'بمپور' ءِ بارو ءَ نبشتہ کنت:  کِشت ءُ کِشاری ءَ ابید بمپور ءِ مہلونک ءِ دومی کَٹ ءُ کار ءِ وسیلگ لُٹ ءُپُل اِنت،  میناب ءَ بگر داں بندر عباس ءِ دَمگ اِشانی زَد ءَ اَنت-(بچار کتاب : 'مکران' عہدِ قدیم سے عہدِ جدید تک .تاکدیم303)

ہلمند ءِ بلوچ ٹَک ءِ بارو ءَ گوشگ بیت ڈُنگی ءَ روکپتی ایشیا ءَ سکّیں ظالم ءُ زوراک ایں مردُم بیتگ اَنت -

همے گندگ بیت کہ اِے لُٹ ءُ پُل ءُ ڈُنگی پیشی زمانگاں بلوچ چاگرد ءَ بازیں اُلکہ ءُ هَنداں باز رند ءَ اَچ بلوچستان ءِ جِتا ، جِتائیں دَمگ ءِ مردُمانی ٹولی، ٹَک ءُ سردارانی نیمگ ءَ ماں هلک ءُ میتگاں بیتگ اَنت - آیاں دگہ ، دگہ میتگ ءِ  مُردمانی لوگانی سر ءَ بیڑ آؤرتگ ءُ مہلوک ءَ را جَتگ ءُ پُل اِتگ - 

مزنیں لُٹ ءُ پُلے رِندانی نیمگ ءَ 1876 ءِ هما زمانگ ءَ اوں ماں گوادر ءِ نزّیک گوْر‌ ءِ هَنداں بِنا بیت وهدے رِندانی زُرتگیں غلام چہ آیانی گْور ءَ تَچ اَنت ءُ گوادر ءَ رَونت ءُ پدا آیاناں چہ مسکت سُلطان  (اِے وهد ءَ گوادر ءَ سُلطان ءِ حاکمی بیت) ءِ نیم ءَ واتر دَئیگ نہ بَنت - 

چوکہ مسکت عُمان ءِ بوسعیدی کہول ءِ حاکماں زمانگاں  افریقہ ءَ گِپتگیں مردُم غلام جوڑ کُتگ اَنت ءُ آیاناں چہ زنجبار ءَ کہ آ وهد ءَ زنجبار عُمان سلطنت ءِ بہرے بیتگ، اِے غُلاماناں آرگ ماں گوادر ءُ ایندگہ دَمگاں بہا ءُ باپار کنگ بیتگ -

1874 ءَ رند بازیں غُلامے چہ گوادر ءَ  پہ کِشت ءُ کِشاری ءُ لوگ ءِ نوکر کنگ ءِ واستہ بَہا زیرنت، دو سال ءَ رَند بزاں 1876 ءَ پدا چہ اِے غُلاماں بازینے تَچ ایت ءُ گوادر ءَ کئیت.

چوش بیت 1873 ءَ سلطان مسکت ءِ نیم ءَ منّگ نامہ یے همے اِیر کنگ بیت کہ اگاں مئے بہا کُتگیں غلام چہ وتی واجهاں جِست ءُ سلطان ءِ دیار ءَ اتک اَنت تاں دوبر دئیگ نہ بَنت،  گُڈا رِند چارنت کہ نی آیاں وتی بہا زُرتگیں غلام نہ رَسنت آ اِشانی بدل ءَ گوادر ءِ کشّ ءُ کِرّی هَنداں بیڑ کارَنت ءُ لُٹ ءُ پُل کن اَنت. (بچار: کتاب 'مکران' عہدِ قدیم سے عہدِ جدید تک. تاکدیم289) 

ابید چہ میتگ ءُ کاروانانی جَنگ ءُ پُلَگ ءَ  رِند اِے وهدی بازیں دْراک ءُ دْریک ءُ بیشکاری یے کن اَنت آ انگریزانی تچک کُتگیں "ٹیلی گراف لائن" ءِ وائر ءُ کمباہاں گْوج اَنت، آہانی کاردارانی سرا اوں اُرُش کن اَنت ءُ آیاناں دزگیر کن اَنت بَرنت -

 اِے جیڑه ءِ  چار ءُ گِند ، گیشگیواری ءُ جاور ءِ سارت کنگ ءِ هاتر ءَ برٹش سرکار ءِ نیمگ ءَ "رابرٹ سنڈیمن " نامیں انگریزے دیم دئیگ بیت تہ آ ماں تمپ ءَ گوں مند ءِ رِنداں نندیت آیاں سارت ءُ سُلاه کنگ ءِ جُهد کنت.

همے وهد ءَ 1885 ءَ برٹش انڈیا گورنمنٹ نیمگ ءَ  ماں گوادر ءَ 'کورٹ آف انکوائری' برجمینگ بیت کہ اِشی ءِ رِد ءَ رِندانی درگت ءَ گیش ءَ چہ گیش پُرس ءُ پول ءُ 'اِنکوائری' کنگ بہ بیت

تاں اود ءَ همے آسر دیم ءَ آرگ بوت کہ گوْستگیں 12 سالاں  اِے رِندانی نیمگ ءَ ابید  مہلوک ءِ مال ءُ دلوتانی پُلگ ءُ کاروانانی لُٹّگ ءِ کسانیں وئیلاں  دگہ بازیں مزنیں وئیل ءُ چِست ءُ اِیر هم کنگ بیتگ ، اِے جہت ءَ پہ مہلوک ءِ هاتر ءَ  رِندانی سرا 7010 روپیہ مَلام ءُ جرمانہ اِیر کنگ بوت - (بچار : کتاب 'اوراقِ گوادر' تاکدیم 175.) 

براهیم همے باریگ ءُ زمانگ ءَ رِندانی ڈُنگی ءُ لُٹ ءُ پُل ءِ جهڑپ ءَ کُشگ بیت آئی ءِ کانپول داں دراجیں مُدّتے ءَ ماں مانبر ءِ سرا اِیر بیتگ نوں گار ءُ گُم بوت