اھوالکار وت ءَ چہ آن لائن ٹرول کنوکاں چون بہ پھریز اَنت

جاوید بلوچ

زاہ ءُ بَد کنگ، تُرسینگ، بیھار دئیگ، بنّام کنگ یا کم شْرَپ کنگ ءِ وڑ وڑیں داب پہ ٹرول کنگ ءَ کارمرز بنت، اے رِد ءَ ھاس جرنلزم ءِ پِڑ ءَ چہ سرکار، ریاست، ٹولی، مافیاز یا ادارگانی نیم ءَ یک اھوالکارے ءِ ھاموش کنائینگ ءِ ھاتر ءَ آئی ءِ سر ءَ یکپارگی آن لائن اُرش کنگ بیت، کلوہ دیم دئیگ بیت یا آئی ءِ نزیکیں مردم گِرگ بنت دانکہ آ ھاموش بہ بیت ءُ  وتی سر ءَ "سلف سینسر شپ" بہ جنت۔

رپورٹر وِد آوٹ بارڈر نامی جھانی آجو ایں اھوالکاری ءِ ادارگے، آئی ءِ اے بابت ءَ پٹ ءُ پول ءُ سرپدی ءِ رِد ءَ اے ٹرولنگ ءِ کلچر جھان ءِ ھمک دمگ ءَ پہ وتی نپ ءُ سیت ءِ ھاتر ءَ کارمرز کنگ بیت۔

  ھندوستان ءَ مودی سرکار ءِ گَل بھارتی جنتا پارٹی ءَ وتی بگیری ءَ گپ کنوکانی ٹرول کنوکاں "یودا" بزاں باج بروک ءِ نام داتگ ءُ  آیانی کار ھمیش بوتگ، آ یکپارگی وتی مخالفین ءِ سر ءَ آن لائن اُرش بہ کن اَنت دانکہ آ شرمَنْدگ، بنّام ءُ ھاموش بہ بیت۔ انچش ما گندیں پاکستان ءَ نیشنل سیکیوریٹی ءِ نام ءَ "محبِ وطن" ءِ نام پہ ٹرول کنوکانی واستہ کارمرز بیت ھماکہ ریاستی ادارگانی پالیسْیانی سر ءَ ایراد گِر انت آیاں غدار ءُ دگہ مُلکانی ایجنٹ گُشگ بیت۔ دانکہ آ گپ کنگ ءَ بند بہ کن انت یا مُلک ءَ یل بدینت۔
 
ھمے وڑ ءَ بلوچ چاگرد ءَ "بلوچ ءِ بزگی" ءِ نام ءَ ٹرول کنوکیں ٹولی وتی مخالف ءَ چہ بلوچیت ءَ کشیت ءُ "بلوچ دژمن" ءِ نام ءَ دنت دانکہ دیم ءِ مردم ھاموش ءُ شرمَنْدگ بہ بیت یا بہ تُرسیت۔

ٹرولنگ ءِ دو مزنیں اسر بنت یکے نفسْیاتی ءُ دومی چاگردی ایوکی ءِ تُرس، اے ساھت ءَ نفسْیاتی بوھگ ءَ چہ مردم وَت ءَ یا انتقاماً وتی چاگرد ءَ تاوان دنت، دومی صورت ءَ چاگردی تھناھی ماریت۔ بزاں انچش کہ آئی ءَ اے ساھت ءَ آس لگ اِتگ، آ سُچگ ءَ اِنت ءُ اگاں دگہ کسے ءِ کرّ ءَ بہ روت گڑا آئی ءَ ھم سوچیت ءُ تاوان دیائینیت پمشکہ وت ءَ یکر داریت۔

کمیٹی ٹو پروٹیکٹ جرنلسٹ ءِ یک پٹ ءُ پولی سرپدی تاکے ءِ رِد ءَ سجّیں ٹرول کنوکانی مول ءُ مراد تُرسینگ یا شرمَنْدگ کنائینگ نہ اِنت بلکیں اشانی تہ ءَ یک طبقہ ءِ کوچرائی کنوکانی ھم ھست کہ آ پہ تھنا کوچرائی ءَ بھر زور اَنت۔ اِشانی واستہ لبز "جَسٹ بیڈ پیپل" کارمز کنگ بوتگ۔ بلے اِشاں ابید یک مزنیں طبقہ یے اسپانسرڈ یا پگار ءِ سر ءَ داشتگین ھم ھست آں کہ پہ ھمے کار ءَ دارگ بوتگ انت۔

اے رِد ءَ پی ٹی آئی ءِ سرکار ءِ بابت ءَ گُشگ بیت کہ آئی ءَ  پشاور ءَ 15000 سد مردماں گیش چہ کے پی سرکار ءِ نیم ءَ وتی حکومتی ءَ داشتگ بوتگ۔ آیانی کار تھنا سْیاسی مخالفین ءُ سرکاری ادارگانی بگیری ءَ گپ کنوکانی آن لائن ٹرول کنگ بوتگ ءُ اے آئیڈیا یک ریاستی ادارگے ءِ سروکے ءِ  بوتگ۔ انچش بلوچستان ءِ "پوزیٹیو امیج" ءِ پیشدارگ ءِ ھاتر ءَ ھم اسپانسرڈ مردم دارگ بوتگ انت۔

سوسائیٹی آف پروفیشنل جرنلسٹ اے رِد ءَ اھوالکارانی ھاتر وتی پٹ ءُ پول ءَ سوج دنت کہ(1)_ ٹرول بوھگ ءِ وھد ءَ لھتیں گپانی ھئیالداری الم بکن۔ تئی گور ءَ یک ریکارڈے بہ بیت کہ ٹرول کنوکانی بیگراؤنڈ چے اِنت؟ ٹرول کنوکانی یک پجارے جوڑ بہ کن۔ اے گپ ءَ زانگ ءِ جھد بہ کن کہ ٹرول کنوکانی گوں تو سْیادی (کنکشن) چون انت؟ آ کجام رنگ ءَ ٹرول کنگ ءَ اَنت؟ ذاتی صورت ءَ ، ٹولی ءِ شکل ءَ یا ادارگ ءُ گَلّے ءِ؟
(2)_ وتی ذاتی تعلقات ءُ معلوماتاں بیسہ دار بکن۔ امینچو کم تر توقع داشت کن ئے بہ کن بلکیں مہ دار دانکہ چُشیں ساھتاں مایوس مہ بئے۔ وتی پرفیشنل کار ءَ چہ وتی ڈنی زند ءُ مردمانی میان ءَ یک ھدّے بہ گیشین۔
(3)_ وتی ادارگ ءُ ادارگ ءِ کارندیاں گوں نزیکی بہ کن دانکہ وت ءَ ایوک مہ لیک ئے۔

اھوالکاری ءِ ادارگ "روئیٹرز انسٹی ٹیوٹ" اے رِد ءَ اھوالکار ءَ آن لائن مواد ءِ پبلش کنگ ءَ پیسر اے سکین ءَ دنت کہ وت ءَ تیار بکن کہ اشیی ءَ پد گوں تو چے بوت کنت۔

گلوبل انویسٹیگیٹیو جرنلزم نٹ ورک اے رِد ءَ اھوالکار ءَ کڈّن کنت کہ آ ھر سرھالے ءِ سر ءَ مواد شنگ کنگ ءَ پیسر آئی ءِ بابت ءَ وتی مُلکی ءُ جھانی کانودی راھبنداں الم بزانت ءُ سرپد بہ بیت دانکہ آ چہ ٹرولنگ ءَ اسرمَنْد مہ بیت۔