یکیمّ | رگام بلوچ

نبشتہ کار: رگام بلوچ

دوھزار سیزدہ ءَ رند بلوچستان ءَ هجبیں هاموشی یے اتک، هِچ تُک ءُ نُک نیست اَت، کسے چہ درامدیں ھلکے ءَ بہ یتکیں بھ نزانتیں کہ ادا چندے وهد پیسر سیاسی چِست ءُ ایر بوتگ، مراگش ءُ زهرشانی بوتگ، روڑانی سر ءَ آس روک بوتگ، اوگام ءُ وال چاکِنگ بوتگ ۔ ما سرپد باں اے ھمے ھاموشی اَت کہ نوکیں رِپک ءُ پندل اِش آؤرت ، پدا اے رِپک ءُ پندل کہ بلوچ ءِ سرا کار آرگ بوتاں، بلوچ ءَ انچو سان زُرت کہ ھمسائگ ءَ گوں همسائگ کار نہ بوت، مھلوک ءِ دپ بند بوت اَنت،  دیوان نہ بوت،اگاں دیوان بوت گُڑا همے دیوان ءَ کہ پیسر ءَ سیاست، لبزانک ءُ دگہ بازیں جیڑھانی سر ءَ باوست اَت نو آ دیوان آں سوجل ءُ کشش ءُ کروس میڑ آنی سر ءَ گپ بوت ءُ ھمے وڑا اِلمی باوستانی روَیت پرُشت ۔۔۔۔ روکیں آسانی دُھت گوات بوت اَنت، سُتکگیں کرباٹ ءُ لوگانی اِشکر پُر بوت اَنت۔ اِدا چے گراؤنڈ ھالیگ بوت، ھچ نہ مان اِت، بلکیں چیروکائی چیزّوکے بوت بلے ما زاهر ءَ هِچ ندیست ۔۔۔ ھمدا چے کلیکٹِو کاز گوں انڈیوژوَلِزم ءَ مٹ بوت۔ درامدی یے اتک، لیکہ ءُ هیالانی سر ءَ باوست کنگ ھلاس بوت، مردُم باوست کنگ بوتاں، گُژن ءُ سیری ءِ سرا دیوان بِنا بوت اَنت، ءُ بلوچ سیاست ءَ سان زُرت۔

اے هاموشی ءَ بلوچ نودربرانی سر ءَ اے رنگ ءَ اسر دور دات کہ آیاں گوں میڑیکل ءُ انجینیئرنگ پِڑ ءَ گیشیں هُب بوت ۔ ھرچ پت ءَ پہ وتی چُکّ ءَ ڈاکٹر یا انجینیئر بوهگ ءِ واب دیست۔ اے لد ءَ وانندئیں بلوچ مات ءُ پت هم هوار اِت اَنت ۔ هرچ اُستاد ءِ دپ ءَ همے گپ اَت کہ ڈاکٹر یے بہ بو، انجینیئر یے بہ بو، دیر نہ بوت اے دوئیں پِڑ انچو پُر بوت اَنت کہ لٹ بہ جت اِنت زمین ءَ نہ کپت ۔ ادا بلوچ سیاست ءُ لبزانک ءِ سر ءَ مستریں سان اِش کپت کہ گراؤنڈ ءَ سیاسی ءُ لبزانکی باوست آنی ڈُکّال یے اتک، همے ڈول برجم مان اِت داں سی ایس ایس ءُ پی سی ایس نامیں سالی چکّاس ءِ رُجان بوت ادا هرچ پِت ءَ وتی چُک اے چکّاس ءَ بهر زورگ پرمات ءُ هما نودربر کہ ڈاکٹر ءُ انجینیئر نہ بوت اَنت آیاں نِشت کمیشن ءِ واست ءَ ونت۔ اے دور ءَ بہ گندے باز نودربر گوں اے رّش کشّی ءِ پندلاں نہ کپتاں بلے گیشتریں نودربر اے گُپچل ءَ سک مانگیش اِت اَنت۔ باز مردُم وتی مکسداں سوبمند بوت ءُ آیاں پہ وت دو بہ چیل ءِ مسیت یے بست ءُ آؤدا تهنّائیں نمازی بوتاں ۔ ھما کہ پشت کپت اَنت آیاں شھدربرجاہ ءَ داکلہ زُرت ءُ وانگ برجم داشت ءُ بازینے ءَ وانگ یل دات ۔ بلئے یک چیزّے درُستانی یک اَت " وتی وتی دو بچیل ءِ مسیت ءَ تهنّائیں نمازی"۔

گُش اَنت کہ وھدے ھندے ءَ آئیڈیاز آنی کمّی بیت آؤدا مردُم ابدمانیں زھنی گِرّ ءُ چِیلّ یے ءَ کپ اَنت، مردُم کہ گِرّ ءُ چِیلّ آنی تہ ءَ بنت زندگی کُجا تچک ءَ روت؟ زندگی کہ تچکی ءَ نہ روت، ھرکس وتی وتی راہ ءَ روت، هرکس کہ وتی وتی راہ ءَ روت، کلیکٹِو کاز لیکہ سرزاھر ءَ چہ گار بیت ءُ هرکس وتی وتی بیت ۔ اے استان ءِ پندل اِتاں ءُ هِچ شک نیست کہ اے پندل بلوچ ءِ لوگ لوگ ءَ سوبمند بوت اَنت۔باز براں لهتے کِسّہ ءِ هلاس بوهگ سک لِزّت دنت بلے اِدا  زوراکی اش انت کہ اے کِسّہ انگت ھلاس نہ اِنت۔ گراؤنڈ ءَ این، جی، اوز ءُ چاگردی گَل آں جاه کُت، بلوچ ورناه آنی کار کنگ ءِ سِکت وَ هما پیشی اَت پمیشکا چاگردی گل آں مهلوک ءَ شرّیں رنگے ءَ بهر زُرت، اے گل آں اسکول، نادراه جاه آنی گهتری،  نشہ ءِ بندش ءِ لوٹ، ءُ ائید آنی وهد ءَ گریب مهلوکاں راشن ءُ گُد ءُ پچ سر کنگ ءِ جُهد کُت، کسے ءَ ایمنی ءِ اوگام جت، کسے ءَ چندئی گِدان جت ۔ ادا چے ھرکس ءَ وتی وتی هساب ءَ بلوچستان ءِ دردانی مَلم کنگ ءِ راه یے گچین کُت ءُ آ راه ءِ نام دیئگ بوت " انسانی لیکہ " کہ مئے جُھد گوں انسانی لیکہ ءَ بندوک اِنت ۔ بلوچ پدا پیشّوک ءِ آس اِنت، یکدمان ءَ لِلک دنت، دومی سهت ءَ مِریت، کم کم ءَ هرکس ءَ وتی راه مٹ کنان کُت انت، مردُمانی لیکہ شوک ءَ گوں مٹ بوت اَنت ءُ هرکس وتی وتی کمٹمنٹ ءَ چے دراتک۔ کسے اشاں جُست بہ گیپت اِنت کہ شما دلپروش بوتے پرچا؟ پسو اِش دات " Mind your own business, it's my right, what to do and what not to do"۔ 

اے مزاج گیشاں هما مرُدماں گون اَنت کہ آ وتساچیں دُگنیا یے ءَ زندگ اَنت، اے مردُم وتی نپری زندگی ءَ مشگول اَنت بلے اناگہ ءَ اِشاں راج یات آیان بوت ءُ کار کنگ ءِ واست ءَ گراؤنڈ ءَ اتک اَنت بلے اِشانی کار کنگ ءِ تریک ءَ جُتا اِت اَنت، اشاں گل آنی گوما کار کنگ مڑاه کُت کہ ما وتی تھنائیں جُھد ءَ کنیں، کار سیاسی بنت بلے جُهد ءَ تهنّا کناں ءِ ناراه جنوک اِدا اتک اَنت ءُ سر بوت اَنت کہ شپ ءَ اِشاں یوٹیوب ءَ کتاب کتاب یے ءِ ریویو چارت اَنت ءُ آئیڈیاز یکجاه کُت اَنت، کسے اے آسر ءَ سر بوت کہ بلوچستان ءِ پدمنتگی ءِ دوا زَر اِنت، اے مردُماں بزنس آئیڈیاز آنی سر ءَ باوست کُت کہ اگاں ایکونومِک شور ءُ سلاه یے جوڑ بہ بیت، بلوچ وتی ایکانمی ءِ سر ءَ زور بہ دنت گُڑا چیزّوکے بوت کنت، ایکانمی ءِ همرائی ءَ اِشاں بلوچ گوں سائنس ءَ نزیک بوهگ ءِ سوج دات ۔ اشانی جُھد کُجا سر اِنت هما سنگت وت بزان اَنت ۔باز براں زندگی ءَ گریوگ ءُ کندگ هردو یک وڑا رواں کاینت من اے هاتر ءَ وت ءَ دلرنج بھ نہ کُتگ۔ من ءَ سنگتے ءِ گپ یے یات کیت آ گُشیت

 " ایردستیں زمین پہ زوراک ءَ هزانگ ئے، پہ ناسرپدیں ءُ نیم توامیں ٹَک ءَ تجربگ جاه ئے،  آؤدے نِندوکیں لس مردُم اے دوئیں ھاکِمانی سیمپلز آں، کہ  برے زوراک ءِ دست ءَ کارمرد بنت ءُ برے همے نیم سرپدیں ءُ نیم توامیں ٹَک ءِ" ۔ 

پہ گندگ ءَ مردُمانی یک ءُ دومی ءَ چے گِستا بوهگ ءِ سوَب گراؤنڈ ءَ هما ادراگانی چیر ترّگ اَت کہ آیاں بلوچ جُنز ءِ سر ءَ راستیں سیاست کُت ءُ مردُم راجی مکسدے ءِ پُشت یکجاه کُت اَنت، اے ادرگ ءُ گل کہ چیر تر اتاں، اشانی جاگہ" رد آشوبی یے گُشے یا موکہ پرستیں" گل ءُ ادارگاں گپت، اِشاں وتی وتی نریٹوِز/ بیانیہ دیم ءَ آؤرت اَنت ۔ اسلا گلام ءِ جیڑه اِش اِنت کہ آ رد کپیت، رد کپگ ءِ سوَب اِش نہ اِنت کہ آ گلام انت، اسلا جیڑھ اش انت کہ آئی ءِ واست ءَ پہ رد نہ کپگ ءَ تهنّا گچینی لیٹریچر یے هست، اگاں آ لٹریچر آهی ءَ پہ وانگ ءَ دست مکپیت ءُ آ وتی مجگ ءَ گیگیں چاگردی لیٹریچر ءَ بدنت گُڑا رد کپ ایت۔ ادا بلوچ ءِ نودربر ٹِک ءِ گوما انچو بوت ۔۔۔۔ ادا پکر کنگی گپ یے اش انت کہ بلوچ ءِ چُکچینی ءِ همرائی ءَ چینچو همے بلوچ نودربراں کہ آیانی مجگی چُکچینی بوتگ؟ کسے شُتگ وَ شُتگ، بلے اے وَ هست بنت، اے همدا مئے کش ءَ اَنت، بلے جُست اش انت کہ نو اِشاں کئے پہ بلوچ ءَ کار گپت کنت؟ 

مجگی شکلاں زیان بوتگیں اے مردم اجبیں دگنیایے ءَ زندگ اَنت، اِشاں میار نیست ۔۔۔ میاریگ اش ھما وھد ءَ اَنت کہ چار دگہ کس کار کنگ ءِ جیڑیت، اِے سپاهیگ بنت ءُ توپکاں دیم ءَ ٹال کن اَنت پدا نبشتہ کناں، ڈوبار انت۔

ڈیوڈ گلولا وتی کتاب " کاؤنٹر انسرجنسی وارپیئر" ءِ تہ ءَ گشیت " داں جاگہ یے ءَ جیڑاه مہ بیت آؤدا سیاسی کارانی کنگ ءِ گُجائش نیست" 2013 ءِ سرکاری کریک ڈاؤن امینچو ترُند اَت کہ بلوچ ءِ راستیں سیاست ءِ مردُم چیر تر اتاں بلے اے آیانی مهکمی اَت کہ آیاں سُر پُر کُت ءُ 2020 ءَ شهید ملکناز ءِ کوش ءَ پد یک زاهری سیاست یے دوبر گندگ ءَ اتک، چندیں سرپدیں مردُمانی شیواری اِش اَت کہ اشاں اے گپ پھم ات کہ نو کار کنگ ءِ گُنجائش هست، همے سُر پُراں مردُم دست گران بوتاں ءُ آ یکجاه کنگ بوتاں ۔ ادا بساک, پنچاپ ءُ اسلام آباد ءِ بلوچ کونسلزانی کرد توسیپ کرز انت کہ آیاں ایردستی ءُ سیاست، کتاب، سرکلز ءُ اکیڈمک باوستانی رنگاں بلوچ نودربرانی دیم ءَ آؤرت اَنت ۔

اے سیاسی ریوائول ءَ اگاں گیش کُت نہ کُت بلے استان ءِ کُشت کوش، زورانسری بیگوائی ءُ دگہ زوراکیانی هلاپ ءَ زهرشانی کُت، بہ گندے چار "رد آشوبی " آں اے ھم رد گُشت اَنت، کہ ایردست انساپ نہ لوٹیت یا چار مردُماں چاگردی رسانکدراں نشت ءُ مهلوک سرکل دات کہ " ھما کہ ترا کُشیت، جنت، زوراکی کنت، آ پدا ترا چوں انساپ دنت؟ " اے گپّاں شک وَ نیست بلے ما سرپد باں کہ جُست کنگ وَ سیاست ءِ بهر یے، پروپیگنڈا وَ سیاسی شیواری یے، اگاں استان ترا چار جیڑاه آنی سر ءَ زهن سازی کنگ ءِ موه دنت گُڑا تو پرچا مکنے ئے؟ هیر اے مردُمانی سیاسی ایمانداری ءِ کد چو البُرز ءِ کوه ءَ مزن ءُ بُرز اِنت۔ بہ گندے رد بہ بیت بلے ما سرپد باں کہ آشوب وتی توک ءَ وت ارتکائی پراسس یے، اے آستو آستو یکجاه بیت، ءُ اناگہ ءَ ترک ایت ۔ مردُمانی توک ءَ زوراکی ءِ هلاپ ءَ گهگیری ابرمی ری ایکشن یے بلے اے ری ایکشن کارامد هما وهد بیت کہ تیوگیں سیاسی رُدوم یے ءَ چہ بہ گوزیت ۔ بلے مئے " رد آشوبی مردُم" کہ شپ ءَ یوٹیوب ءَ کتابی چمشانک گوشدارنت ءُ سُهب ءَ چاگردی رسانکدراں واز کن اَنت آیاں گوں گِلگ پہ کُجام نیّت ءَ بہ بیت۔

ھزاراں مردُمانی زورانسری بیگوائی، ژانگولیں لاش، بازار ءُ لوگاں چہ تاچینتگیں مردُمانی سیاسی پراسسے ءَ چہ گوازینگ ءِ مُز اِش بیت کہ تئ مھلوک چہ استان ءِ ادارگاں مایوس بہ بیت، مرچی بلوچ کوچگانی تہ ءَ نندوکیں کماشیں دهکان یا پیرزالے اگاں " کالونائیزیشن ءُ ڈی کالونائیزیشن " ءَ سرپد نہ بیت بلے کم چہ کم اینچو زانت کہ اے زوراک درامدے، پہ آئی ءَ کینگ ءُ سِتک داری ءِ نیمون ءَ وَ آ استان ءِ سر ءَ ترانے کُت نکنت  یا ریسرچ پیپرے نبشتہ کُت نکنت بلے زوراک ءَ "لونڈو" وَ گُشیت ۔ همے ایردستیں راج ءِ سِنچ اِنت۔ انچوشکہ فینن ءَ گُشتگ " پہ زوراک ءَ کینگ ایردست ءِ راجی مڈّی ئے "۔

ھمے زھرشانی آنی درِچ کہ مرچی اتکگ بی، وائی، سی ءَ سر بوتگ، اے سیاسی ریوائول مزنیں هاموشی ءَ پد اتکگ ءُ کامِلیں سیاسی تبے ءَ اتکگ، اِشی ءِ تب، مهکِمی چہ پُشتی زرُمبشت آں جُتا اِنت، اشی ءِ اپروچ شهگان تر اِنت ۔ اِے زرُمبشت ناں تهنّا زورانسری بیگوائیں مردُمانی هاتر ءَ انت بلکیں کُلّیں بلوچستان ءِ سرا بوتگیں هپتاد ءُ پینچ سالی زوراکیانی جهگیر اِنت، اے زرُمبشت ءَ هما مردُمانی هم پسّو داتگ کہ آیاں ھروھد پارلیمانی سیاست ءِ گپ کُتگ،  اے زرمبشت ءَ همایانی هم واب پروشتگ کہ آیاں اے گُشتگ " اے راجی جیڑھے نہ ئے، تبکاتی یے، آ نو گِنداں کہ اِدا سیر، گریب، بزگر کُل بس بلوچ اَنت ءُ یک گدانے ءِ چیر ءَ نشتگ اَنت،" اے زرُمبشت ءَ آ هم گلگ دار نکُتگ اَنت کہ آیاں اے گُشتہ کہ بلوچ وتی کیس ءَ پنجاپی لس مردُم ءِ دیم ءَ ایر بکنت، اِش اِنت بلوچ کیس پنجاپی لس مردُم ءِ دیم ءَ ایر اِنت ۔ دیم ءَ آسر تُری هرچی بہ بیت بلے کم چہ کم یک چیزّے الّم بیت " بلوچ یکپارگی یکیم بیت"۔

 اشی ءِ هواری ءَ اے زرُمبشت ءَ لس بلوچ پدا " راجی گهگیری " ءِ نیمگ ءَ آؤرتگ، اے موہ دوبر سرپیس پالٹکس ءِ مردُمانی دست ءَ اتکگ، اے همے سیاسی سنگت ءُ بانکانی جهد اِنت کہ آیاں بھ دمنبُرت، سگّ اِت، اوپار کُت، کُربانی دات ءُ سیاست برجم داشت، سرپیس سیاست ءِ درئیں گسڑ کش اِت اَنت ءُ بلوچاں تچکیں راهے پیشداشت،  راستیں راهشون پیشداشت اَنت بلے اے سپر انگت دراجتر بوهگی اِنت ، گرانتر بوهگی اِنت بلے انگت اے سیاسی جهد یکشل ءَ برجم دارگی اِنت ۔ 

زوت یا دیر ءَ سوبمندی بلوچ ءِ گاماں بوسیت۔