Unlearning! گوادر ءِ توار

Unlearning! 

                              وھاب مجید

 

ایلون ٹوفلر Alvin Toffler گُشیت "The illiterate of 21st century will not be those who cannot read and write but those who cannot learn, unlearn and relearn". 

بزاں کہ "بیست ءُ یکمی کرنءِ ناوانندہ آ گُشگ نہ بنت کہ آ وانگ ءُ نویسگ نزان اَنت بلے ہما گُشگ بنت کہ آ دربرگ مہ زان اَنت ءُ در بُرتگینءِ بیھال کنگ ءُ نوکیں اِلمءِ در برگءَ مہ زان اَنت". 

اے گُشتنءِ تہا سے چیزانی سرا کڑّن کنگ بیتگ چُش کہ دربرگ، دربرتگینءِ بیھال کنگ ءُ آہیءِ جاہءَ نوکیں اِلم ءُ ہنرے در برگ۔ کُہن ءُ نوکیں اِلمءِ در برگ بزاں کہ Learn ءُ Relearn و راستاں بلئے ہمے دربُرتگینءِ بیھال کنگ ءُ یلہ دیگ بِزاں کہ Unlearn کنگ چی ے؟؟ 

مروچیگیں ائد اِلم ءُ ہنر ءُ پٹ ءُ پولءِ ائد اِنت۔ نالج سوساہٹی ءُ نالج اکانومیءِ ائد اِنت۔ ہمک روچ دُنیاءِ یک ناں یک کُنڑےءَ چہ نوکیں پٹ ءُ پولی اِلم ءُ ہنر بنی آدمءِ دیما آیان اَنت چُش کہ میڑیکل ساہنس بہ بیت کہ انفارمیشن ٹیکنالوجیءِ فیلڈ ، کِشت ءُ کِشاریءِ اِلم بہ بیت کہ اِنڑسٹری ءُ سوشل سائنسءِ اِلم۔۔۔

بیست ءُ یکمی کرنءَ کُہنیں اِلم ءُ ہنرانی جاگہءَ گُشادیءَ گوں نوکیں اِلم آیان اَنت پمشکا نوکیں ائدءِ ہمگامی ءُ دیمروہیءَ پہ المی اِنت کہ بنی آدم ءُ ھمکّ راج وتی پیشیگیں اِلم ءُ ہنراں unlearn بکنت۔۔  یلہ بہ دنت۔۔ءُ زند ءُ چاگردءِ نوکیں زرورت، اِلم ءِ وڑ ءُ پیماں سرپد بہ بیتءُ آھاں کارمرز بکنت۔ پہ درور ہما راج کہ آ کِشت ءُ کِشاریءِ کُہنیں وڑ ءُ پیماں یلہ نہ کنت ءُ نوکیں ٹیکنالوجیءِ اِلمءَ در نہ بارت ءُکارمرز نہ کنت آ اَلّم پشت کپیت۔  ہمے پیم ھستیں ائدءِ ہما راج کہ آ انفارمیشن ٹیکنالوجی ءُ آرٹیفیشل انٹلیجنسءِ اِلمءَ پشت کپان اَنت بقولِ پروفیسر ھراری دیمروہی آھاں چہ دور تچان بیت ءُ آ راجاں پہ زمین تنگ بیت۔ 

ہمے پیم اگاں ما انساناں بچار اِیں گُڑا مروچیگیں ائدءِ ہما انسان سوبمند اَنت کہ آ یکوّہی نوکیں اِلم ءُ ہنرءِ شوھازءَ اَنت۔۔ ءُ وتی فیلڈءِ بابتءَ گیشءَ چہ گیش نوکیں پٹ ءُ پولی نبشتانک ءُ کتاب وان اَنت۔۔نوکیں اِلم در برنت ءُ وتی کُہنیں اِلمءَ unlearn کن اَنت۔ 

بیست ءُ یکمی کرن ہما راج ءُ انسانءِ کرن نہ اِنت کہ آہیءَ انگتءَ پنجاہ سال کُہنیں اِلمءِ دامن داشتگ ءُ آ کُہنیں اِلمءِ "ان لرن" ءُ نوکینءِ "ری لرن" کنگ مہ زانت۔ 

بلے اے ہم راست اِنت کہ انسان وتی دربُرتگیں اِلم ءُ ہنر ءُ روایتاں آسانیءَ گوں بیھال ءُ unlearn کُت نہ کنت۔۔۔ اے یک سکیںّ مُشکلیں کارے۔۔۔ پرچاکہ اَن لرنءِ متلب اِنت وتی پیشیگیں گپ ءُ کارمرز کُتگیں ہنرءِ یلہ دیگ۔۔ وتی "کمفرٹ زونءَ" چہ ڑنّ درآھگ ءُ نوکیں ہنرےءِ واجہ بیگ۔۔۔ 

اے دُنیاءِ گران تریں کاراں چہ یکّے۔ بلے دیمروہی ہمیشیءِ نام اِنت۔۔ اگاں یک انسان یا راج ے زندگ ءُ وشھال بیگ لوٹ اِیت گُڑا ہمنچو زوت آ اَن لرن کنگءِ رازءَ سرپد بیت آہیءَ پہ جوان اِنت۔ ان لرن کنوکیں انسان یا راج ےءَ سوبمندی ءُ وشھالی ءِ پُشتءَ تچگءِ زرورت نہ اِنت ۔ چُشیں انسان ءُ راجاں سوبمندی وت در گیج اِیت ءُ آھاں گوں سنگتی کنت۔ 

اطالوی سائنسدان گلیلیوءَ چہ پیش دنیا اے سرپد بیتگ اَت کہ زمین اوشتاتگ ءُ روچ سُریت۔ سُہبءَ چہ رودراتکءَ در کیت ءُ بیگاہءَ روبرکتءَ اِیرروت۔ بلئے گلیلیو دنیاءِ ہما اولی سائنسدان اَت کہ آہیءَ وتی پٹ ءُ پولءَ گوں اے گپ جت کہ چُش نہ اِنت۔ بلکینگا روچ وتی جاہءَ اوشتاتگ۔ اے مہے زمین اِنت کہ روچءِ چپ ءُ چاگردءَ تراِیت۔ بلے آ وھدءِ ھاکم ءُ نیک راھی رھشوناں گلیلیو گُمراہ گُشت ءُ سزا دات۔ بلے رندے آوکیں سائنسداناں گلیلیوءِ گپ راست لیک اِتءُ سائنس ءُ بنی آدمءَ وتی کُہنیں اِلم unlearn کُت ءُ گلیلیوءِ نوکیں اِلم Relearn کُت۔ 

منءَ یات اِنت اسکول ءُ کالجءِ زمانگءَ ہما وھدءِ میان اُستمانی سیاسی جاورھالانی سببءَ امریکہءِ بارہءَ منی سکیںّ ھارڑ لاہنیں پگرے اَت۔ آ وھداں چو ایندگہ نودربرانی وڑا امریکہءِ نام ءِ گِرگءَ گوں منءَ سکّ زھر اتک۔ گُشئے زاناں امریکہءَ کانٹ پِر اَت۔ آ وھداں مئے ھیال ہمیش اَت کہ امریکہ یک مزنیں "سامراجی" تاکت ے ءُ امریکی مھلوک دُنیاءِ دُراھیں گریب ءُ پدمنتگیں مُلکانی کُدرتی مال ءُ ازباباں پُلگ ءُ ورگءَ اَنت۔ اے گپ یک ھدّےءَ راست ات ہم۔۔۔ بلئے دیمترا کہ من امریکہ ءُ امریکی مردمانی بارہءَ ونت ءُ دیست کہ امریکہءِ ھاکم ءُ امریکی سول سوساہٹیءِ تہا پرک اِنت۔۔۔امریکہءِ سول سوساہٹی دُنیاءِ vibrant سول سوساہٹیانی تہا زانگ بیت۔ امریکہءِ تہا نندوکیں ھمُک مردم وتی ھکومتی پالیسیانی منوگر نہ اِنت۔ پمشکا ما دیست کہ اے ہمے امریکہ اَت کہ یک نیمگے ایشیءِ ھاکماں ویتنام، عراق، افغانستان ءُ لیبیاءِ سرا اُرش کُت گُڑا دومی نیمگءَ لکھانی امریکی وتی ھاکمانی پالیسیانی ھلاپءَ دگّاں درکپت اَنت ءُ ھاکم مجبور کُت اَنت کہ چرے جنگاں درآ اَنت۔ اے ہمے امریکہ اِنت کہ اِدا نوم چومسکی ءِ وڑیں مزن نامیں کواسّ پنجاہ سالءَ چہ گیش اِنت کہ وتی ریاستی پالیسیانیانی ھلاپءَ مُلکی ءُ در مُلکی فورمانی سرا ایراد گیت بلے گار ءُ بیگواہ نہ بیت۔ پمشکا امریکی سوساہٹی ءُ سِول سوساہٹیءِ بابت ءَ من وتی پیشیگیں پِگر اَن لرن کُت۔ 

اَن لرن کنگءِ دگہ درورءِ مہے دپتری کارانی تہا گندگءَ کیت۔ پیشءِ زمانگءَ دپتراں چیزے نویسگءَ پہ ٹاہپ راہٹنگ مشین کارمرز کنگ بیتگ اَنت بلے کمپیوٹرءِ آھگءَ چہ پد کلرکاں وتی کُہنیں ہُنر unlearn کُت ءُ ایم ایس آفس در بُرت ءُ Relearn کُت۔ ہما کلرک کہ آہیءَ آئی ٹی در نہ بُرتگ یا وا آہیءَ وھدءَ چہ ساری ریٹاہرمنٹ زُرتگ یا دپتری کاراں آ واجہ کارءِ "ویلیو" کم تر اِتگ۔ 

ہما انسان کہ آ در برگ لوٹ اِیت گُڑا در برگءِ اولی شرت ہمیش اِنت کہ آ وتی در بُرتگیں اِلم ءَ ہر پیم راست ءُ گُڑّی سرپد مہ بیت۔۔۔ آ ایندگے مھلوکءِ ھیال ءُ لیکہاں ہم گوش بدار اِیت۔۔ تِپاک المی نہ اِنت۔۔ آ نہ  ایوک وتی کُہنیں پگر ءِ کتاباں بوان اِیت بلکیں دربرگءَ پہ المی اِنت کہ آ وتی پِگر ءِ نہ منوکیں نبشتہ کاراں ہم بوان اِیت۔ وتی ساریگیں پِگرءِ ھلاپیں زانتکار ءُ کواساّنی عرضءَ اوں گوش بدار اِیت دانکہ آ دوہیں پگراں گوں جوانیءَ چکاس اِت بکنت ءُ پہ وت یک جوان تریں راہے در بگیج اِیت۔

منی ھیالءَ یک سلامتیں ءُ وانندہیں انسان ےءِ واستا المّی اِنت کہ آ نوکیں پَگر ءُ ھیالانی در برگءَ پہ وتءَ ہر وھد ساجو بکنت۔۔۔ آ نوک نوکیں کتابءِ وانگ ءُ سرپدہیں مردمانی دیوانءَ ھچبر یلہ مہ کنت۔۔۔ ءُ وتءَ ھچبر " عقلِ کُل" سر پد مہ بیت۔ آ وتی اِلمءِ ان لرن ءُ ری لرنءَ تیار بہ بیت۔ اے وڑا آہیءِ اِلم ھمُک روچ پِراہ ءُ شاھگان بیت ۔ 

اگاں ما ہم چو ایندگہ دیمروہی کُتگیں راجانی پیمیں وشھالیں چاگردے لوٹ اِیں گُڑا المّی اِنت کہ بلوچءِ ورنا ءُ وانندہیں ٹکّ وتی کُہن ءُ سِلیںّ روایت ءُ آوٹ ڑیٹڑیں اِلمءَ ببا بہ دنت۔۔۔ آھاں اَن لرن ءُ بیست ءُ یکمی کرنءِ اِلم ءُ ہُنراں رِی لرن بکنت۔