آس شان بزاں والکینو چی یے؟. گوادرءِتوار

 آس شان بزاں والکینو چی یے؟

                                سجاد اسد

 روبرکتی بلوچستان، کاش ءِ دراتکگیں آس شان

روکپتی بلوچستان ءِ میتگ کاش ءَ Volcano یے درآتکّگ. چرے والکینو ءِ درآھگ ءِ سبب ءَ گوں یک جُستے چِست بوتگ کہ والکینو اسل ءَ چی یے؟ والکینو چون جوڈ بیت ءُ اے چتور ءُ چونیں تاوان دنت ءُ دات کنت. 

آتش فشاں (Volcano) چی یے؟

اُردوءَ آتش فشاں ءُ بلوچی ءَ آس شان بزاں آس گْوارگ ءِ عمل ءَ والکینو گُشنت. اے عمل ءِ تہءَ زمین ءِ سربر ءَ ماں وت سرا دِرَگ ءُپَچ بوھگ ءُ ہمے پچ بوتگیں جاگہ ءَ چہ گرمیں میگما (Magma), والکینک ایشز(Volcanic Ashes) ءُ اودا چہ گیس ءِ درآھگ ءَ والکینو گُشنت. 

 میگما (Magma)

 زمین ءِ چیر سک گرم بیت ءُ سِنگ چو بزیں شیرگ ءَ بیت بزاں آپ بیت گڑا اشی ءَ Magma گُشنت ءُ وھدے زمین کہ ترّکّیت ءُ ھمے میگما ڈَنّ ءَ تچیت گڑا اشیءِ نام مٹیت ءُ لاوا (Lava)بیت. 

والکینک ایشز (Volcanic ashes)

زمین ءِ ترکگّ ءِ وھد ءَ سیاھیں دوت چِست بیت ءُ برزا روت. ایشاں والکینک ایش گُشنت. 

گیس (Gas)

ہمے گْوات بزاں گیساں ھوار کاربنڈائی آکسائیڈ ، سلفرڈائی آکسائیڈ ءُ آپءِگکاں (Water Vapours)  گیس گُشنت.. 

والکینو چوں جوڑ بیت؟

زمین ءِ سرا ءُ آپءِ چیرءَ ھم  والکینو جوڈ بیت۔ زمین ءِ پلیٹس ( tectonic plates) ھما جاگہءَ یکجا بنت ھمے جاگہ ءَ برے برے زمین ءِ چیر ءِ زیادہیں گرمی ءُگرمیں گْوات ھمے tectonic plates اں کِنزینیت ءُ سرینیت گڑا volcano جوڈ بیت۔

والکینو چون ءُ چِتوریں تاوان دنت ءُ دات کنت؟

 دگنیا ءِ تہا سکیں کسانیں والکینو ھم ھست کہ آھاں ھچ تاوان نہ داتگ بلئے سکیں مزنیں والکینو ھم ھست کہ آھاں سک باز تاوان بنی آدم ، درچک ءُ دار ءُ ایندگہ ساھداراناں داتگ۔ 

اگاں والکینو سک کسان بِہ بیت گڑاں آ کس ءَ ءُ ھچ ءَ تاوان نہ دنت۔ اگاں کمو مزن بِہ بیت گڑا آ وتی کش ءُ کرءِ چیزاں تاوان دنت ءُ اگاں سک مزن بِہ بیت گڑا دراھیں دگنیا ءَ تاوان دات کنت۔ 

مزنیں والکینو ءِ دوت باز بنت گڑا آ باز وھد ءَ تک آزمان ءِ دیما بنت ءُ روچ ءِ بْرانَز ءُ رژن ءَ زمین ءِ سرا آھگءَ نئیلیت کہ چریشی ءِ سوب ءَ موسم سک سارت بیت ءُ زیادہیں برپ گْواری ھم بیت کنت انچوش کہ شانزدھمی کرن ءَ یورپ ءَ بوتگ ءُ آھوکیں سالاں ھمے برپ آپ بوتگ اَنت ءُ سیلاب ئےِ کُتگ. 

اگاں لاوا دریا ءَ بہ روت اِنت ءُ آپ ءَ گرم بِکنت گڑاں سونامی کئیت. مرچی ءَ داں دگنیا ءِ تہا کساس 55000 بنی آدم ہمے وڈیں سونامی ءِ اَجل بوتگ اَنت. 

گْوات بزاں گیس(gases) آزمانءَ بہ رونت ءُ ھور ءِ آپ ءَ ھوار بہ بَنت گڑاں acid rain بیت کہ اے ھر چیز ءُ ھر کس ءَ تاوان دنت ءُ گُڈی گپ اِش بیت کہ اگاں والکینو مزن بہ بیت گڑا یک کارے الّم بیت. ڈُکّال (famine) اَلّم کئیت.