جین پال سارتر 21 جون 1905ء - 1980_

 جین پال سارتر 21 جون 1905ء - 1980_ 

سلال ساوڑ

مزن نامیں فرانسیسی لبزانت ، فلاسفر ، ڈرامہ نگار، آزمانکار ءُ گِدار نویس ''جین پال سارتر" 21جون 1905 ءَ ماں فرانس ءِ پائیہ تخت پیرس ءَ ودی بوت - تنیگہ آ دو سال ئیگ اَت کہ پت ئےِ بیران بوت ءُ آ وتی مات ءُ ناکو ءِ گوْر ءَ رُست ءُ مزن بیت - بُنگیجی وانگ پیرس ءِ اسکولاں ونت ءُ پدا 1929 ءَ فلسفہ ءِ وانگ ءِ سرجم کنگ ءَ رند یک اُستادے ءِ بستار ءَ آئ ءَ وانینگ بنا کُت - ہمے زمانگ ءَ آئ ءَ مصر، یونان ، اٹلی ءُ جرمنی ءِ سَیل ءُ گرد کُت 1933 تاں 1934 ءَ ماں جرمنی ءَ بیت ءُ نامی ایں جرمن فلاسفر ایڈمنڈہسرل ءُ مارٹن ہیڈگر ءَ چیں فلسفہ در بُرت - ہمے وهد ءَ آ ڈنمارک ءِ مشہوریں فلسفی کیرکیگارڈ ءَ چہ مُتاثر بیت ءُ آئ ءِ فلسفہ ءِ وانگ بندات کُت -

سارتر جهان ءَ ہما لیکہ ءِ پَد ءَ کہ زانگ بیت آ اِنت "فلسفہِ وجودیت"   وجودیت یا هستانکی  (Existentialism) ءِ فلسفہ ءِ سَرا آئ ءَ باز کار کُتگ اِے فلسفہ اَچ سارتر ءِ منّت ءَ نامدار بوت ءُ چراِیشی ءَ تیوگیں دُنیا آشنا بوت . 

اِے فلسفہ ءِ بُنیادی نُکتہ "انسان" اِنت ءُ وجودی آنی بُنکی لیکہ اِنت کہ انسان ءِ وجود '' Existence" چرائ ءِ جوہر (Essence) ءَ پیسر اِنت - چَدو پیش افلاطونی نظریہ ءِ مطابق ءَ مابعدالطبیعات ءِ اِے منّگ اَت کہ '' جوہر وجود ءَ پیش اِنت"   چو کہ اِبنِ سینا ءَ گوشتگ : " جوہر ءِ بُنزه ءُ در واجہ هُدا اِنت انسان ءِ جِند وتی جِند ءِ Source نہ اِنت، تاں گُڑا آزاتی ءِ جار جنگ بےمانا اِنت. " 

بلے وجودی آں اِے لیکہ رَد کُت ءُ وجود چہ جوہر ءَ پیسر لیک اِت، آیانی گوْشگ ءَ انسان پیسرا وجود داریت رند ءَ پہ وتا جوہر یا مکسدے شوہاز کنت،  زند ءَ وت پیسر ءَ مانا نیست ءُ ہمُک انسان وتی مانا ءِ شوہاز ءَ سرجم ءَ آزات اِنت. اِے زندگی ءِ مہار تئ جند ءِ دست ءَ اِنت ءُ تو وتی کردانی مانزمان وت ئے ،  تئ زندمان چو ہما ہورکیں کاگد ءَ اِنت کہ اِشی ءِ رجینگ تئ کار اِنت، تو جِند ءِ لوٹگ ءُ گچین ءِ پَد ءَ جوڑ بَئے  - سارتر گوشیت کہ انسان وتی سرجمیں فکر ءُ کردانی گچینکار وت اِنت زندمان ءِ ہزاراں امکاناتاتی تہا ہرچی کہ بلوٹیت پہ وت آئ ءِ گچین کنگ ءَ پابند نہ بیت،

 انسان ءَ دنیا ءِ آہگ ءَ پیسر یک منزل ءُ Destination یے دئیگ نہ بیتگ کہ کجام وڑ ءَ زند گوازینگی اِنت.. 

  " We are Like Actors Dragged On to The Stage With out having learned our Lines.. 'Sartre' 

وهدے یورپ ءِ اوّلی جہانی جنگ (1919 - 1914)  ءُ دومی جہانی جنگ ءَ  (1945- 1939) یورپ ءِ سائنسی دُنیا ، ربیتی راجمان ءُ مہذبی مکتب باز تاوان دات، یورپ پُرشت ءُ پُروش ءِ آماچ اَت، ہمک گوْرا کُشت ءُ کوش و هون ریزی اَت   اِے جنگاں آیانی اخلاقی، چاگردی ءُ فطری اقدار تباه کُت اَنت ماں اِے جنجال ءَ چہ انسان اَچ سائنس‌، مذہب ءُ ایندگہ فلسفہ ہاں بےزار بیت اَنت مردُماں ہمے سماه بئیگ ءَ اَت کہ اخلاق ، هُدائ فرمان ءُ سائنسی  ساچشت مارا چہ زبہری ءُ جنگ ءَ رَکّینت نہ کنگ ءَ اَنت. 

ہمے وڑیں ساهتاں سارتر گیر کئیت کہ مارا اَچ واب ءَ ٹوہینیت ماں مئے تہا جُزرے ودی کنت ءُ وتی وجود، وتی بودشت ءُ ذمہ داریاں پہمینگ ءِ درس ءَ دَنت آ گُشیت کہ . .''منا دُنیا ءُ وتی جوہر ءَ مانا ءِ جامگ گوْرا دئیگی اِنت منا بس ہمے فیصلہ کنگی اِنت اے دُرو منا کنگی اِنت. '' 

 " Man Is Nothing Else But What he Makes Of Himself. " Sartre - - 

وجودیت ءَ ماں لبزانک ءِ تہا دَرنگازگ ءِ مزنیں نامے سارتر اِنت کہ آئ ءَ وجودیت ماں لبزانک ءِ تہا اوں جُوانیں گوناپے ءَ جاگاه داتگ، اِے رِد ءَ آئ ءَ بازیں کسمانک، آزمانک ءُ گِدارے نویس اِت کہ وتی کارستانی دُروشُم ءَ وجودی فلسفہ ءَ را درشان کُت  - 

سارتر یک بےمٹّ ءُ عظیمیں انسانے اَت آئ ءَ بِہـ ہچ وڑیں جیڑہاں چہ وتا نہ جِست ءُ لاتعلق نہ کُت. ہر دمان انسانی آزاتی ءِ پلّہ مرزی ئےِ کُت ءُ وتی تیوگیں زند ءَ ہر وڑیں ناشری ءُ زُلم ءِ ہلاپ ءَ کار کُت ماں کیوبا ءُ ویت نام ءَ امریکی سامراج ءِ زوراکی اِش مُدام اِیرجَت اَنت - فرانس ءِ اِیردستیں افریقی مُلک الجزائز ءِ آزاتی ءِ جلسہ ءُ روانکاں هَوار بوت  ء‍ُ وہدے آئ ءَ الجزائر ءِ آزاتی ءِ حق ءُ فرانس ءِ زُلم ءُ زوراکیانی بگیری ءَ توار چست کُت گڑا سرکاری مردُماں گوں فرانسیسی صدر ڈیگال ءَ گُشت کہ '' سارتر غدّارے پمیشکا سرکار باید آئ ءَ گرفتار بہ کنت "  بلے صدر ڈیگال ءَ پسّہ دات کہ : سارتر سجّہیں فرانس ءِ نام اِنت ءُ سجّہیں فرانس ءَ کس دزگیر کُت نہ کنت. "  

سارتر چو ہما نیم شلونگ ءُ نام نِہادیں ندکاراں نہ اَت کہ وتی نَدّ ءَ پرے نیمون ءَ تاب دَینت کہ ادب دِگہ چیزے،  سیاسی معاملہ ہاں چیں وتا دور دار اَنت ءُ سیاست ءُ لبزانک ءَ جِتا ءُ گِستا اِیر کن اَنت 

سارتر ءِ نِزّ ءَ آ ادیب ءُ لبزانک پوچ انت کہ ناانساپی ءُ زُلم ءِ بگیری ءَ مہ کنت ءُ سیاسی چست ءُ اِیراں چہ وتا بہ سِندیت ءُ یک گوْر بہ کنت - - گوْشَنت کہ یک رندے سارتر ءِ گوْر ءَ یک اُردو ءِ نامی ایں ادیبے گِند ءُ نند ءِ هاترا کئیت  چہ بازیں گپ و رپ ءَ پَد وہدے سارتر چہ آئ ءَ جُست کنت کہ جنوبی ایشیا ءِ سیاسی چِست ءُ اِیرانی بارو ءَ تئ هیال چی اِنت .؟ 

آ گوشیت  من شعر ءُ لبزانک ءِ مردُمے ءَ آں منا گوں سیاست ءَ چے کار -؟   سارتر چہ وتی جاه ءَ پاد کئیت ءُ آئ ءَ چوش گوْشیت در کئیت کہ :  ہما مردُم چہ وتی چپ ءُ چاگرد ءَ چو در سِستگ من ءَ آئ ءِ ادیب بوئگ ءِ سَر ءَ شک اِنت. ''  سارتر سرجمیں لبزانتے اَت آئ ءَ راجی ءُ چاگردی ہچ پیمیں جیڑه یے ءَ چہ وتا دیر داشت نہ کُت . 

1964 ءَ وہدے سارتر ءَ آئ ءِ لبزانکی هذمت ءُ آئ ءِ سرگوست ءِ کتاب ''لبز"  The Word  ءِ سَرا نوبل داد پیش کنگ بوت تاں آ زیرگ ءَ انکاری بوت ءُ گُشت ئ کہ : من ادارہے نیاں انسانے آں ءُ پہ داد ءَ من هچبر نبشتہ نہ کُتگ .  آ چہ اِشی ءَ پیسر ہم بازیں دادے ءَ انکاری اَت - آئ ءِ گوْشگ بیتگ کہ '' اگاں ندکار نامداری ءُ گُمنامی ، شرپ ءُ کم شرپی ءَ چیں یک کِنک مہ بیت ءُ گوں تہنا ءُ بےتواری ءَ وتی کار ءَ دلگوش مہ کنت تاں آ آیانی هاتر ءَ وتی ذاتی گچین ''نجی انتخاب" ءَ ببا دَنت_ '' 

زند ءِ گُڈسری پاساں سارتر چہ چمّاں بےمیم بوت. آئ ءَ دیست نہ کُت بلے پدا ہم آ وتی اے جاور ءَ تَگیر ءُ مونجا نہ اَت  دائمی زِرْنگ ءُ تیار اَت -   اِے درگت ءَ آ وتی گُڈّی گُلگدارے ءِ تہا چُش گوْشیت - ''   منی راستی چمّ ءَ ہیمرج (Hemorrage) بیتگ،  اِے وَ تو پیسر ءَ سرپد ئے کہ من چہ چَپّی چمّ ءِ روژنائ ءَ ہما وہدی زِبہر بوتاں کہ سَئے'3 سال ئیگ اِتاں - نی چمّاں آجز آں، ہر چیز گُشئے تَسک ءُ گُبارے ءَ گِپتگ،  انگا ہم رُژن ءُ رنگ دیست کناں بلے ساپ، ساپ گِندگ نہ بیت -  نی ناں نبشتہ کُت کناں ءُ نہ کہ وَنت کُت کناں .  من کمو ، کمو نبشتہ کناں بلے دستانی منّت ءَ بلے من دیست نہ کنانئے کہ چی نبشتہ کُتگ - ءُ مطالعہ وَ من هچ وڑ کُت نہ کناں ،  نبشتہ ءُ وانگ ءَ چیں زبہر بئیگ ءِ مطلب کہ من یک لبزانتے ءِ بستار ءَ ہلاس بیتگ آں - "  

راست انت کہ ساتر ماں زند ءِ آسری پاساں وتی چمّاں بےدید بوت بلے آئ ءَ ہزاراں چمّ رُژنا کُت ءُ دید بَکش اِتنت ، انسان وتی پجّار پُجارینت ءُ اَچ وتا آشنا کنائینت ءُ اِے زانِش ءِ واهُند کُت کہ انسان دراصل چی یے ءُ تو کئے؟! 

جین پال سارتر ءَ 15 اپریل 1980 ءَ وتی 74 سال ءِ عُمر ءَ پیرس ءِ یک ہسپتالے ءَ مارا گڈّی اِے کُلوه دات ءُ چہ ما مُدیمی رَپت کہ.. '' ہرقیمت ءَ وتی هیال ءِ گُڈّی سیمسر ءَ تاں وتا رَسین ءُ جِتا جیڑگ ءَ هجبر یل مہ دئے . "