بلوچ راجی مچّی ءُ استیں بلوچ سیاست ءِ لوٹ ءُ گزرانی بابت ءَ“ بلوچ زانتکار میر مھمد علی تالپور ءَ گوں گلگدارے
دلگوش: بلوچ زانتکار، نبشتہ کار ءُ جھدکار واجہ میر مھمد علی تالپور ءَ گوں گلگدار گْوادر ءِ توار ءِ باسک ایسپ بلوچ ءَ کتگ۔ اے گلگدار 10 جولائی ءَ کنگ بوتگ۔ واجہ ءَ جستانی پسّو انگریزی ءَ داتگ انت ءُ ایسپ بلوچ ءَ پسّو بلوچی ءَ ترّینتگ انت۔ لبزانی روانی ءُ پسّوانی شوکتریں رنگے ءَ زانگ ءِ ھاترا باز لبز پہ زانت بلوچی ءَ ترّینگ نہ بوتگ انت پہ ایشی ءَ ما پیشگی پھلی لوٹ ایں۔
ایسپ بلوچ: تو بی وائی سی ءَ چوں چارئے ءُ بلوچ سیاست ءِ تہ ءَ بلوچ راجی مچّی ءِ اہمیت چی انت؟
میر محمد علی تالپور: بی وائی سی بلوچ ءِ روایتی سیاست ءِ پروش انت ھما سیاست کہ آئی ءَ راجدوستی ءِ نام ءَ بنجاہی بستارے است بوتگ ءُ بلوچستان ءِ تہ ءَ ھاکمی اِش کتگ۔ لھتیں ”نیم راجدوستی“ ءِ پروگرام ءِ تہ ءَ سیاست کنگ ءَ بوتگ انت،ایشانی ھیال بوتگ کہ ما فیڈریشن ءِ تہ ءَ وتی لوٹاں پیلو کنیں بلے بے سوب بوتگ انت ءُ حاکم ءِ ھمکار جوڑ بوتگ انت۔ لھتیں این جی اوز بوتگ انت آھانی ٹاپار ھم بلوچستان ءِ ھزمت بوتگ بلے ایشانی آسر ءَ ما ھچ نہ دیستگ۔
بی وائی سی سیاسی گلے نہ انت ءُ نئیکہ بی وائی سی ءَ سیاسی گلے جوڑ بوھگی انت،اگاں جوڑ بوت تہ بزاں وتی کبر ءَ وت جنگ ءَ انت۔ بی وائی سی چاگردی ءُ سیاسی جنزے،ایشی ءِ مکسد بلوچ ءِ سرا بوتگیں زوراکیانی پدّر کنگ ءُ لس مھلوک ءِ ھواری ءَ زوراکیانی ھلاپ ءَ گھگیری کنگ انت۔ اے سکّیں مزنیں کارے، تُربَت-اسلام آباد ءِ نندانکاں پد مھلوک ءَ زورانسری بیگواھی ءِ درچ ایر جت ءُ گھگیری کت۔
راجی مچّی نوکیں ھیالے پہ مھلوک ءِ ھاترا ءُ مھلوک نیمگ ءَ بوھگ ءَ انت۔ اے ھیال چہ جرگہ ءَ جتا انت کہ آ حان کلات سلیمان داؤد ءِ نیمگ ءَ ماں ستمبر 2006 ءَ لوٹائینگ بوتگ ات،گشگ بیت اے جرگہ 128 سال ءَ پد جمّ کنگ بوتگ ات۔ راجی مچّی چوں جنزینگ بیت ایشی ءَ ما دیما گندیں بلے اے لس مھلوکے سیاسی عمل ءَ بھر کنگ ءِ یک جھدے۔ اے چشیں چیزے نئیں کہ بار بار گشگ بہ بیت، اے ھما بحران ءِ دیمپانی کنگ ءِ یک بحرانی مچّی یے کہ ایشی ءِ داں مرچی بلوچ زوراکی ءُ مال ءُ مڈّیانی لٹّ ءُ پل ءِ رنگ ءَ دیمپان انت۔ اے یک Slow burning Genocide یے، اے بلوچ ءِ ھمک تک ءُ پھنات ءَ نشانگ کنگ ءَ انت چاھے آ دود ءُ ربیدگ بہ بنت،راجدپتر،سیاست یا بلوچ ءِ مادی زند بہ بیت۔
ایسپ: بی وائی سی ءِ بطور در پارلیمانی سیاسی جنزے چِست بوھگ ءُ توانا بوھگ،بلوچستان ءِ پارلیمانی سیاست ءِ سرا چوں سانمند بیت؟
میر تالپور: بی وائی سی ءِ بطور در پارلیمانی جنزے ءِ توانا بوھگ ءِ جھلانکیں سان ماں بلوچستان سیاست ءِ تہ ءَ است مان انت۔ یکّے ایش کہ بی وائی سی ءَ نندانک،زھرشانی ءُ پریس کانفرنس ءِ وسیلہ ءَ زوراکیانی ھلاپ ءَ تچکیں مؤقف ءِ داشت ءُ روایتی قوم پرست گَل پد کِنز کت انت۔ اے جنز ءِ سوب ءَ پارلیمانی سیاست ءِ منّوگریں سیاسی گل جیڑھے ءِ آماچ انت چیا کہ آھانی سیاست مدام گوں بیان ءُ اپیلانی سرا بندوک بوتگ۔ سیاسی گلاں مھلوک ءِ چمّاں وتی شرپ گار کتگ۔ نوں مھلوک ءِ گور ءَ انچیں جنزے ءِ گچین ءِ اختیار است انت کہ آئی ءِ لوٹ تچک اِنت ءُ آ لس مھلوک ءِ لوٹ ءُ جوزگانی نمائندگی ءَ کنگ ءَ انت۔ جھلانکیں سان ایش انت کہ دیر انت مکسد ءِ پیلو کنگ ءِ ھاترا پارلیمانی سیاست ءَ چہ مھلوک ءِ بیسہ نزور انت چیاکہ مھلوک ءَ دیستگ ات چوں پارلیمانی گلاں کسانیں لوٹانی (وزیری ءُ گورنری) ھاترا راجی لوٹانی سودا کتگ۔ مھلوک ءِ گور ءَ سیاسی گلانی مٹّ است انت ءُ آ چہ بی وائی سی ءَ مطمئن انت۔
ایسپ: بی وائی سی راجی مچّی ءَ چہ تنظیمی اسٹرکچرے ءِ نیمگ ءَ روَگ ءَ انت،ایشی ءِ سان ماں بلوچ سیاست ءَ چی بنت؟
میر تالپور: بی وائی سی ءِ اہمیت آئی ءِ گام ءُ پالیسیاں گوں بندوک بیت۔ بی وائی سی چوں بلوچ ءِ سرا استیں زوراکیانی دیمپانی ءَ کنت ءُ وتی گچین کتگیں کِشک ءِ سرا داں چنچو وھد ءَ اوشت ایت، اے سیاسی تناظر ءَ آئی ءِ اہمیت ءِ پیسلہ ءَ کنت کہ بلوچ سیاست ءِ سرا چوں وتی مھکمی ءَ برجاہ داریت۔
اے نہ تھنا ”زندگ بوھگ“ ءِ ھاترا ردوم زورگ ءَ نہ انت بلکیں سانمندیں قوتے ءِ بستار ءَ مانیت کنت کہ چہ ایشی ءَ بلوچ وتی مچّی لوٹاں بندوک بہ کن انت۔
ایسپ: ما گندیں کہ بلوچستان ءَ سیاسی گل بِھ سنگل پارٹی یا راجی گلے ءِ بستار ءَ یکجاہ نہ بوتگ انت ءُ انگت ایشانی جھد جتا انت۔ استیں وھد ءَ بی وائی سی ءَ راج یکجاہ کتگ،تئی ھیالاں بی وائی سی راجی گلے ءِ پجّار ءَ کاملیں رنگے ءَ جاہ دئیگ بیت؟
میر تالپور: من ایشی ءَ 'گلے' ءِ گشگ ءَ دزکشّ آں،منی ھیالاں اے یک جنزے۔ بلے ھئو، ایشی ءَ زوراکیانی ھلاپ ءَ بلوچ ءِ تہ ءَ تپاکی آرگ ءُ یکجاہ جھد کنگ ءِ ھاترا انگت باز پند بُرّگی انت،باز کار کنگی انت۔
ایسپ: ما دیست کہ بی وائی سی ءِ بلوچ لانگ مارچ ءِ میان ءَ ،اسلام آباد ءَ استانی زوراکی ءَ پد کلّیں بلوچستان ءَ زھرشانی بوت ءُ مھلوک ءِ کساس سکّ مزن ات، بلے اردیں شال ءَ مچّی ھلاس بوت مھلوک ھاموش بوت انت۔ اے میان ءَ کہولانی نیمگ ءَ زوراکیانی ھلاپ ءَ مزنیں کچّے ءَ زھرشانی بوت بلے مھلوک ءِ ھواری یکبرے پدا نزور ترّاِیت۔ اے وڑ چیا بوت،آیا اینکدریں سیاسی موبلائزیشن ءَ چہ پد ھم راجی شعور چِست نہ بوتگ؟
میر تالپور: راجی شعور یقینی طور ءَ است انت،زوراکیانی ھلاپ ءَ زھرشانیاں مردم ھوار انت بلے بوت کنت ھما کساس ءَ نہ انت کہ آئی ءَ را تاثر مند گشگ بہ بیت۔ اے ھم شموشگی نہ انت کہ استان ءِ زوراکیں دست چو ”ڈیموکلس ءِ سگار“ ءِ وڑا راج ءِ سرا میلانک انت۔ استان جسمانی ءُ زبانی بیھارانی گوما مھلوک ءِ سرا زور دنت، ریاستی عدالتی نظام ءُ ریاستی پالیسیانی پھازوکیں ریاستی مشینری مردماں چہ بھر زورگ ءَ رکّین انت۔
مچّی اے روشت ءَ یک ھدّے ءَ بدل کت کنت کہ بی وائی سی ءِ ذمہ دار میتگانی تہ ءَ مھلوک ءِ یکجاہ کنگ ءِ جھد کنگ ءَ انت۔
ایسپ: بی وائی سی لانگ مارچ ءَ پد میڈیا ءِ کوریج ھم نزور ترّ اِت ءُ چہ ایشی ءِ سوب ءَ مھلوک ءِ باوست (ڈسکشن) سانمند بوت۔ شال مچّی ءَ پد بلوچستان ءَ مزنیں کچّے ءَ روڈ بلاک،ننداک ءُ زھرشانی بوت بلے چہ ایشاں میڈیا ءَ مئے باوست مٹّ کت نہ کت۔ اے جاورھال تو چوں دیست انت؟
میر تالپور: میڈیا (واجہ ءِ اشارہ ریاستی میڈیا ات) اسٹبلشمنٹ ءِ بہرے ءُ آ جیڑھاں سک کم دلگوش دنت کہ آ اسٹبلشمنٹ ءَ دوست نہ بنت۔ بلوچ راج ءِ ”اختلافی کار“ پہ پہ میڈیا ءِ واستہ off-limit انت۔
2014 ءَ ماما قدیر ءِ سروکی ءَ مارچ برجاہ ات ءُ 22 فروری ءَ من جہلم ءَ یکبرے پدا مارچ ءَ ھوار بوت انت تہ اے میان ءَ میڈیا ءِ ھچ کوریج نیست ات۔ وھدے مارچ پنڈی ءَ سر بوت تہ میڈیا واب ءَ پاد اتک کمّو باز کوریج ءِ دات۔ وھدے ما نیشنل پریس کلب اسلام آباد ءَ سر بوتاں تہ یکبرے مارا پریس کلب ءِ تہ ءَ روَگ ءَ مکن کنگ بوت پدا پریس کلب ءِ ڈنّی ”لان“ ءَ اناگہی پریس کانفرنس ءِ ٹھینگ بوت ءُ ماما قدیر ءُ فرزانہ مجید ءَ را وتگڑیں جست ءُ پرس کنگ بوت ءُ فرزانہ مجید ءَ شوکیں رنگے ءَ ایشانی پسّو دات انت، چہ ایشی ءَ پد مارا پریس کلب ءِ تہ ءَ روَگ ءِ موکل دئیگ بوت۔ اِیدے میڈیا استان ءُ استانے پالیسیاں چہ جتا نہ انت۔
ایسپ: 70 ءِ گھگیری ءِ ھلاسی ءَ پد داں 90 ءِ گڈّی دھکاں پارلیمانی سیاست ءَ یکبرے پدا ردوم زورت۔ 2013-2018 ءَ پارلیمانی سیاست یک کسانیں اُوشتے ءَ پد،پدا مھکم بوت۔ مرے سال ءَ گچین کاری یک ھدّے ءَ سرپیس سیاست ءَ سانمند کت انت۔ اگاں باندہ بی وائی سی سیاسی عمل ءَ چہ دور دارگ بوت تہ آمیدگسی سیاست یکبرے پدا ساہ کشّیت؟ اگاں ردوم بہ زوریت تہ ایشی ءِ سوب چی بنت،چی سوب انت کہ وقتی ھاموشی ،لس مھلوکے باوست ءُ توجّہ ءَ دگے نیمگ ءِ بارت؟
میر تالپور: 2008-2013 ءِ میان ءَ بنجاہ ءُ صوبہ ءَ پیپلز پارٹی ءِ سرکار پہ بلوچاں ”ترسناکیں سال اتنت“۔ ھمے زمانگ ءَ ڈیتھ اسکواڈ جوڑ کنگ بوت انت،تاکت دئیگ بوت انت ءُ ایشاں بے سزا ءُ جزا ءَ مھلوک بیگواہ کت انت،ژانگولیں کنٹ دور دات انت۔
ایشی ءَ پدے زمانگ ھم جوان نہ ات،ھما کار بوت انت بس وزیرانی رنگ ءُ دروشم مٹّ بوت انت۔ ڈاکٹر مالک چار ھزار ءُ قدّوس بزنجو چار سد ووٹ ءَ وزیر بوت انت۔ اے میان ءَ زورانسری بیگواہی ءُ فوجی ھاکمی ھما داب ءَ برجاہ اتنت۔ ڈاکٹر مالک، بلوچ دوستے نہ ات۔ ڈاکٹر ءِ دور ءَ زاھد ءُ اسد آوار جنگ بوت انت۔۔۔ ھزاراں بلوچ آوار جنگ بوت انت،اے پورا بے وسّ ات،ھچّے کت نہ کت۔ ایشی ءَ افتخار چوہدری ءِ چُکّ ریکوڈک ءِ فوکل پرسن کت۔
منی گمان انت کہ اگاں ھدا مہ کنت بی وائی سی بے سوب بہ بیت ھم راج ءَ وتگڑیں پارلیمان ءُ سرکار ءِ مُزّ دیستگ انت۔ پدا وتگڑیں راجدوستانی کرد ءَ بچار (من نام نہ گراں)۔ ھما کہ وتی بربادی ءِ دُمب کپتگ انت، آ الّم پارلیمانی سیاست ءِ پلاّمرزی ءَ جھد کن انت۔
ایسپ: بلوچ ءِ یک تبک ئے ماں ھپتاد ءَ چہ پارلیمانی سیاست ءِ ھلاپ ءَ جھد کنگ ءَ انت۔ ھرچ وھدا اے سیاست دیما اتکگ تہ لس مھلوک ءِ حمایت اِش باز کپتگ بلے اردیں وقتی کریک ڈاؤن ءِ آماچ بوتگ تہ پارلیمانی سیاست ءَ پدا سر چِست کتگ۔ آیا بلوچ ءِ اجتماعی شعور انگت جذباتی وابستگی ءِ آماچ انت؟
میر تالپور: سیاست جوزگ ءِ نام انت ۔ پارلیمانی سیاست ءِ درگت ءَ مھلوک ءِ جذباتی وابستگی ھلاس انت یا نزور انت، اگاں جوزگ ءِ بوتین تہ گچین کاریاں دھاندلی ءِ ھلاپ ءَ مھلوک ءَ جھد کتگ ات۔ منی ھیالاں مھلوک ءَ اے زانگ یل کتگ کہ کئے باج بارت۔ مھلوک نوں زانگ ءَ انت کہ گچین کاری ءَ باج برگ ءِ پیسلہ مھلوک ءِ نہ بیت بلکیں اے پیسلہ ءَ دِگرے کنت۔ لس مھلوک ءِ پارلیمانی سیاست ءَ گوں مایوسی ءِ است۔ مایوسی ءِ سوب تھنا اے نئیں کہ یک تبک ءِ پارلیمانی سیاست ءِ ھلاپ ءَ کار کنگ ءَ انت،ایشی ءِ سان یقیناً است انت بلے بلوچ ءِ گوما استان رویّہ ءُ گچین کاریاں چہ وتی تب ءِ مردمانی دیما آرگ ھم مایوسی ءِ سوب است انت۔
ایسپ: استیں سیاست ءَ پگری گھگیری ءِ رد ءَ چہ گوست ءَ چوں گند اِت؟
میر تالپور: سیاست ارتقائی عمل ئے، اگاں وھدے ھمراھی ءَ توانا مہ بیت تہ بے سوب انت۔ یقیناً مرچی ئیں پگری گھگیری توانگر انت بلے اے ھما پگری ءُ سیاسی کشک ءَ سپر کنگ ءَ انت کہ آ زی گشّینگ بوتگ۔ اگاں اے کشک یل کنگ بہ بیت تہ مھلوک ءِ بیسہ پروشیت۔
ایسپ: گھگیری سیاست ءَ پگر ءِ اہمیت ءُ بستار چی انت؟
میر تالپور: دیدانک بئیدے عمل ءَ ھچ حاصل نہ کنت بلکیں عمل دیدانک ءُ پگر ءَ شاھگان کنت۔ ایشانی ھستانک یکّے دومی ءَ گوں بندوک انت۔ بلے دیدانک ھما بہ بیت کہ آ مھلوک ءِ دل ءُ لوٹانی گوما نزّیکی بہ کنت۔
ایسپ: بلوچ سیاست پہ رھشون کدی ھم سنٹ نہ بوتگ بلے باز براں گندگ کئیت کہ سیاسی تجزیہ یا زانتکارانی پِڑ ھورک انت۔ ایشی ءِ بابت ءَ تئی ھیال چی انت۔
میر تالپور: بلوچ ءَ را ساچشتی ذہن وَ است بلے جُست کنوکیں ذہن نزور گندگ کاینت پمے سوب ءَ وتی سیاست ءِ سرا بلوچ ءِ انچو باوست ءُ تران نہ بوتگ کہ بوھگ لوٹیت۔
راجی شعور چوں پاد کنگ بیت ایشیءِ سرا باوست ءِ بدل ءَ ما کسان ءُ بے سِریں باوستاں گوں کپ ایں۔ پرے زوتاں مہرک ءِ پینٹینگ ءِ سرا باز باوست بوتگ انت، منی ھیالاں اے غیر ضروری ءُ وھد زوالی ءِ اَت۔
ھمے وڑا بانک مھرنگ ءِ سرا نگد کنگ بوت کہ آئی ءَ بلوچستان ”زورگپتیں ڈیھ“ ءِ بدل ءَ زربار ءُ روکپتی صوبہ گشتگ۔ راستی ایش انت کہ اے شموشگ بوت کہ بانک ءَ میان استمانی دیوانے ءَ بلوچ ءِ نمائندگی کت۔ مہرنگ ءِ سرا بابا مری ءِ لیکہ ءِ گوما دغا کنگ ءِ الزام جنگ بوت۔ ما بنّکی جیڑھاں لگت دیاں ءُ بے سریں بنگپّانی سرا گیش دلگوش دیئنت۔ چہ اے تب ءَ ما کدی ھم ”دانشورانہ باوست“ ءِ نیمگ ءَ شت نہ بئیں۔
ایسپ: بلوچ ءِ سیاسی بیانیہ ءَ مانِشت (بقا) ءِ اہمیں مقام ءِ است۔ تو چشکہ وت عملی گھگیری ءِ بھر بوتگ ئے ءُ باز نبشتہ ھم کتگ۔ تئی ھیالاں راجی مانشت یا تشخص ءِ بزانت چی انت۔ ایشی ءَ چہ کئیا خطرہ است ءُ چیا رکّینگ بہ بیت؟
میر تالپور: بلوچ Slow motion genocide ءِ دیمپان انت۔ چکچینی تھنا مادی زند ءِ ھلاسی نہ انت بلکیں راجدپتر،دود ءُ ربیدگ ءُ معاش ءِ پچگرگ یا ھلاس کنگ ھم چکچینی ئے۔ استان بلوچ ءِ مال ءُ مڈیاں ”ڈلینگ“ ءَ انت۔ من ایشی ءَ ڈلینگ گشاں،مال ءُ مڈی پہ بلوچ کارمرد بوھگ ءَ نہ انت بزاں ڈلگ بوھگ ءَ انت،شگالی بوھگ ءَ انت۔
بلوچ اگاں وتی مانشت ءَ حاصل کنگ لوٹیت تہ گھگیری الّم بہ انت۔ 75 سال ءَ چہ بلوچ گھگیری کنگ ءَ انت ھمے وڑا مرچی ھم گھگیری کنگ اژدری انت۔ مانِشت،گھگیری ءَ گوں بندوک انت مرچی گھگیری ءِ ڈبّہ بی وائی سی ءَ گون انت۔
ایسپ: استیں بلوچ سیاست ءِ دیمروئی ءَ میان استمانی سیاست ءِ تہ ءَ تو چوں گندے؟
میر تالپور: میان استمانی سیاست ءَ ما سک پدمنتگ انت۔ استیں وھد ءَ بانک مھرنگ ءُ بانک سمّی ءِ منّگ،لوٹائینگ ءُ گوشدارگ شوکیں دیمروئی ئے بلے بلوچ ڈائسپورا استانی زوراکیاں ھاسیں رنگے ءَ پدّر کنگ ءَ سوبین نہ بوتگ،چش ھم نہ انت کہ ڈائسپورا ءِ بلوچ جھد کنگ ءَ نہ انت بلے ایشانی کار ءِ تہ ءَ نزوری الّم است انت پمے سوب ءَ ایشانی کار ءِ سان انچو نہ انت کہ بہ بیت یا بوت کنت۔ ایشی ءِ بزانت ایش انت کہ بلوچستان ءَ استیں زوراکیانی ھلاپ ءَ ھواریں جھد کنگ بہ بیت۔
No comments:
Post a Comment