آزاتی چی یے؟

آزاتی چی یے ؟ 

                          سلال ساوڑ 

ڈاروِن ءُ دگہ بازیں شہزانتانی رِد ءَ دُنیا ءِ تہا انسان دَه لک سال پیش ودی بیتگ، ءُ اِے راستیں کہ مرچیگ ءَ دَه لَک سال پیش انسان آزات ودی بیت بلے گوں وهد گوزگ ءِ همراہی ءَ انسان بازیں سانکلاں بندیگ بیان بیت. وہدے آئ ءَ وتی ماں سانکلاں بندیگی ءِ سماه کپیت تاں آ وتا چہ اِے سانکلاں آجو کنگ ءِ جُهد ءَ بِنا کنت.  ءُ ہمے رنگ ءَ آئ ءَ چہ گوستانک ءَ پہ وتی آزاتی ءَ  جُهد ءِ مزنیں پندے بُرّاِتگ . . 

 بندات ءَ انسان ءَ گیش شُد ، آفات ، درندگ ءُ زوراوریں مردُم ، قبیلہ ءُ سردارانی زوراکیاں چہ آزاتی گِرگ ءِ جُهد کُتگ.   شش سال پیش وہدے ماں گوستانک ءَ " غلامدارانہ نظام " ءِ زمانگ دیم ءَ کئیت تاں انسان ءَ گیشتر آقا ءُ شاہانی زوراکیاں چیں آزاتی گِرگ ءِ جُهد کُتگ  دوہزار سال پیسر جاگیردارانہ دؤر ءَ آئ ءَ گیش چہ جاگیردارانی زوراکیاں آزاتی گِرگ ءِ جُهد کُتگ  ہمے رنگ ءَ پانزدهمی کرن ءِ سرمایہ دارانہ نظام ءُ نوزدهمی کرن ءِ سامراجی نظام ءِ وهد ءُ باریگ ءَ بگر داں روچِ مرچی انسان ءَ گیشتر سرمایہ دار ، جاگیردار ، سامراجی قوت  نوآبادکار ، فاشسٹ ، دہشت گرد ، رُجعت پسندانی تسلط،   زورگیر ءُ اُگبال زیراں چہ آزاتی گرگ ءِ جهد کُتگ. 

انسان ءَ وتی آزاتی ءِ هاترا کدی جمہوریت Democracy ءَ پہ جهد کُتگ  کدی سوشلزم ءُ کمیونزم ءِ واستہ جهد کُتگ  برے راجی آزاتی ءِ زُرمبشت چِست کُتگ اَنت تاں برے دگہ ہمے پیمیں نظام ءُ زُرمبشتانی هاترا جدوجہد ءَ گُلائش بیتگ،  انسان ءِ جهد داں مرچی ہم برجاه اِنت بلے آئ ءَ وتی آزاتی ءِ راستیں منزل تنیگہ گپت نہ کُتگ.  اگاں بازیں مُلک ءُ راجاں یک کچّے ءَ معاشی ، چاگردی، سیاسی ءُ راجی آزاتی گپتگ بلے لهتے مُلک ءُ راج انگہ چہ ہمے آزاتی ءَ اوں زبہر اَنت. 

آزاتی چی یے ءُ چیا گوْشنت؟

چہ ہر وڑیں قید ءُ گرءُبنداں آجو بوئگ نام آزاتی اِنت ، چونہا آزاتی هما حالت ءَ گوشنت کہ اود ءَ وتی واهُند ءُ مستر تو وت بہ بئے ءُ پہ هرچی کنگ ءَ دارگ ءُ ملام کنگ مہ بئے - 

آزاتی پہ انسان ءَ موہے آئ ءِ درشان ءُ دیمروہی ءَ -  بیدئے آزاتی ءَ اوشت ءِ آماچ بئے  وتی بودشت ءُ صلاحیتاناں رُدوم دات کُت نہ کنئے 

مزن نامیں جرمن آشوبی شَہزانت ءُ کوّاس کارل مارکس ءِ رِد ءَ  آزاتی ہما وہدی رَس اِت کنت  وہدے بُنکی حقوقانی هُدابُند بئے -   بُنکی حقوقاں چہ مُراد زندگی کنگ ءِ توامیں مُزّ ءُ مواقع بَنت  کہ هَمُک بنی آدم ءِ زند ءِ لوٹ ءُ بَہر اَنت. 

وہدے آزاتی ءِ جتا جتائیں پہنات ءُ تہرانی درگت ءَ هبر کئیت تاں آیانی گیشگیواری چو اِے ڈؤل ءَ کنگ بیت 

1- ابرمی آزاتی  Natural Liberty :  ابرمی آزاتی ہما آزاتی ءَ گوشگ بیت کہ هچ وڑیں حد ءُ بند مہ بیت  اِشی ءِ تہا مردُم سرجمیں رنگے ءَ آزات بیت بزاں ہرچی ہرکسی دل لوٹگ کنگ  هچ پیمیں بندش مہ بیت، اِے آزاتی تباه ءُ بربادی یے گُمان کنگ بیت چرایشی ءَ کسی شرپ ءُ آبرو ، مال ءُ دولت  ءُ ساه ءُ جان رَکّ اِت نہ کننت.  چونہا اِے وڑیں آزاتی قدیم ءُ پیشی ایں چاگرد ءَ یک کچّے ءَ بوتگ بلے انیگیں تہذیب یافتہ ءُ دیمروہی کُتگیں چاگرد ءَ چُشیں آزاتی تہنا هیالے پش کپ ایت راستی ءَ چُشیں آزاتی  آزاتی یے ہم نہ اِنت. بد امنی یے، اِشی ءَ چیں نارَهبندی ، پُرشت ءُ پُروش  جدل ءُ انتشار ودی بیت. 

2. چاگردی آزاتی Civil Liberty : چاگردی آزاتی ہما آزاتی اِنت کہ یک کسے ءَ چاگرد ءِ یک بہرے ءِ بستار ءَ دئیگ بیت. چاگردی آزاتی گوں بُنکی چاگردی حقوقاں بندوک اِنت اگاں مردُم وتی بُنکی چاگردی حقّانی واهُند بہ بَنت تاں آیاں اِے تَک ءَ آزات زانگ بیت، آ چاگردی حقوق اِش اَنت  زندگی کنگ ءِ حق ، وانگ ءِ حق ، جان سلامتی ءِ حق ، ہر وڑیں سہولت ءُ آسراتی ءِ حق،  نبشتہ ءُ گُشتانک دئیگ ءِ حق ، وتی زِرد ءُ ضمیر ءِ نِگاه ءَ چونائیں مذہب ءُ ستکے ءَ بندوک بوئگ ءِ حق، ریاست ءِ ہرکُنڈ ءُ جاه ءَ رَوگ ءُ جَہہ منند  بئیگ ءِ حق ءُ دگہ ہمے رنگیں بازیں حقوق هَوار اَنت. 

3. سیاسی آزاتی  Political Liberty : سیاسی آزاتی اِش اِنت کہ مردُم ءَ وتی مُلکی ءُ حکومتی کارانی تہا بَہر زیرگ ءِ موه دئیگ بہ بیت.  اگاں مردُماں وتی توامیں بُنکی سیاسی حق بہ پُج اَنت گُڈا آیاں سیاسی تَک ءَ آزات لیکگ بیت.  آ سیاسی حقّانی تہا تئ  وتی رائے ءُ هیال ‎ءِ دَرنگازگ ءِ حق،  راهشونی کنگ یا الیکشن ءَ اوشتگ ءِ حق،  سرکاری اُگدہاں بوئگ ءِ حق ، حکومت ءِ سَرا اِیراد گِرگ ءِ حق، سیاسی گَل جوڑ کنگ ءُ چلائینگ ءِ حق ، جلسہ ، زهرشانی  روانک، ہڑتال ، نندانک دئیگ ءِ حق ءُ دگہ ہمے پیمیں حقوق بَنت- 

4. معاشی آزاتی  Economic Liberty : چہ معاشی آزاتی ءَ چیں مُراد شُد ، نیزگاری ، تنگدستی ءُ محتاجی ءَ آزات بوئگ.  اگاں مردُمانی روزگاری ءُ معاشی جیڑه گیشّ اِتگ ءُ آیانی ضرورت پورا بَئیگ اَنت تاں آیاں معاشی رِد ءَ آزات زانگ بیت ،   اِے رِد ءَ کارل مارکس ءِ لیکہ کمیونزم ہما معاشی رهبند اِنت سرجمی ءَ جیڑه ءِ حل اِنت.  آئ ءِ مطابق ءَ ہر فرد ءَ آئ لیاقت ءُ بودشت ءِ هساب ءَ کار کنگ ءِ موه ءُ ضرورت ءِ کچّ ءَ مُز دئیگ بیت. چرائ ءَ همُک کس  وتی گرز ءُ ضرورتاں پیلو کُت کنت. 

5.راجی آزاتی  National Liberation :  راجی آزاتی ہما اِنت یک راجے اَچ دگہ راج ءُ قوتے ءِ مستری ءُ بالادستی ءَ آجو بہ بیت  دگے قومے ءِ پنجگاں مہ بیت ءُ سرجم ءَ وتی ہر وڑیں فیصلہاں وتواک بہ بیت .  ءُ راجی آزاتی ءِ هاترا اِے ہم الّمی اِنت کہ راجے ءِ تیوگیں مادی ءُ روحانی وسائل آئ ءِ وتی کنٹرول ءَ بہ بَنت ءُ آئ ءِ راجی حیثیت اوں منّگ بہ بیت.