معراج غلام: زبانانی میاں اُستمانی روچ

زبانانی میاں اُستمانی روچ

 معراج غلام 

ماں 21 اوستپان، 1999ءَ یونسکوءَ پہ زبانانی دیمروئیءِ ءُ آہانی بابتءَ علم دئیگءِ سرھال سرا اے جار جَت کہ اے روچ ماتی زبانانی میاں اُستمانی روچ زانگ بوت اِنت۔ اے روچءِ اے وَڈیں ھیال 21 اوستپانءَ ھردئے کہ بنگلہ دیشءِ عوامءَ جنگ کُت پہ وتئ 'بنگلہ' زبان واستہ گُڈا دیما اَتک ءُ ھما اِنت تہ روچ مرچیگءَ تک اَڈ دئیگ بوت اِنت ماں سرجمیں دُگنیاءَ۔ زانتکارے گُشیت جاھے کہ ھردئے تو یکےءَ را بدُّعا کنگ لوٹ ئے تہ آئیءَ بُگش کہ تئ چُک تئ ماتی زبانءَ چہ شزار بات اَنت۔ ما وامداریں یک انچیں چیزےءِ کہ آئیءِ بدولت ءَ ما یک دومیءَ گوں گَپءُتران بہ کن اِنت۔ مئے یک ءُ دومیءَ گوں پجّاروکی بہ بیت۔ آ چیز زبان گُشگ بوت اِنت۔ زبان تئ پجّار اِنت۔ زبان ھَست اِنت تو ھست ئے ءُ تو ھست ئے زبان بہ گندئے مہ بیت داں تو آئیءَ شُناسے مہ دیئے۔ تو چوں زبانءَ زندگ دارئے آ تئ سرا اِنت۔ زبانءَ گَپ جنگ وتئ ھرروچی اِیں زندءَ زبانءِ زندگ کنگئے جار کدی بوت نہ کنت اگاں تو زبانءَ مہ وان ئےءُ نبشتہ مہ کنئے۔

زبان یک پردےءِ پروڈکشن نہ اَنت۔ زبان چہ یک کہولےءَ، چاگردےءَ ءُ یک کومےءَ ودی بنت۔ ما مرچی لبزانک تہنا شائریءَ گوں بندوک کُتگ۔ ما بلوچی زبانءِ جیڑھ مرچی مبارک کازیءِ جیڑھ کُتگ۔ ما بلوچی زبانءِ جیڑھ مرچی منیر مومنءِ، منیر احمد بادینیءِ، اے آر دادءِ جیڑھ کُتگ۔ زبانءِ جیڑھ ھر ھما مردمءِ جیڑھ کنگی اِنت کہ آ زبانءَ گَپ جنت ءُ آ زبانءِ وارث اِنت۔ بلوچی زبانءِ جیڑھ تہنا کازیءِ ءُ منیرءِ جیڑھ کنگی نہ اِنت۔ اے جیڑھ ہر بلوچ نودربرے جیڑھ اِنت۔ ہر بلوچ نودربرءَ لوٹیت کہ بلوچی بہ وانیت بلوچی نبشتہ بکنت، بلوچی گَپ بجنت ءُ بلوچی زبانءِ دیمروئیءِ ھاترا جُہدءَ مہکم بکنت۔ 

انگریزی ءَ وتئ مرچی لبزانک ہمنچو پراھءُشاھگان کُتگ اَنت کہ جہانءِ چاریں کُنڈاں مھلوک لاچار اِنت کہ آئیءَ کارمرز بکنت۔ اے ہمے سبب اِنت کہ منءُ تو مرچی وتئ زبانءَ گَپ کنگ نزاں اِنت بلے انگریزیءِ دربرگ ئے جُہدءَ اِنت۔ سنگتےءَ گوں نِشتگ اِتاں زی ھوٹلءَ گَپ اَتک زبانانی میاں اُستمانی روچ سرا کپت۔ گُڈا سنگتءَ گُشت کہ گوستگیں روچاں یک 'Book Fair' ےءَ من بلوچی ناولے چِست کُتگ گُڈا اِسٹالءِ سرا اُشتاتگیں 'بلوچ اِیں' سنگتءَ شاھکارگے جَتگءُ دَرّاھینتگ کہ دُگنیا ماھءِ سرا سر اِنت مئے ورنا گوں بلوچی کتاباں گُلائیش اَنت۔

مرچی من Dostoyevskyءِ وانگیءِ دستءَ کنگءَ پہر بند اَنتءُ گوں بلاھیں واھگےءَ لوٹ اَنت کہ منی کش ئے دومی مردم الم بزانت کہ من امریکہءِ اے نبشتہکارءَ وانگءَ اَنت بلے سیدءُ منیر دستءَ کنگ مناں لَج کنت۔ ‏منیر احمد بادینی صاحب ءَ مارا سَد پنجاہ ناولءَ گیش داتگ راست اِنت۔ بلے بیا منءُتو چِنچو ونتگ؟ سیدءَ وتئ سرجمیں زند پہ بلوچی لبزانکءَ ندر کُتگ۔ آیا تو ھچبر سید ونتگ؟ ترا جرمنءِ ناول نگار فرانز کافکاءِ ودی بوئگءِ روچ یات اِنت المءُ بےسبریءِ گوما ودارئے کن ئے کہ دُرستاں پیش مَں مبارکبادی بدیّانئے بلے بیا کہ ترا اے سما اِنت کہ سیدءِ ودی بوئگءِ روچ کُجام اِنت؟ تو منیرءُ کازی، میرءُ بسمل، عطاءُ صباء پیسبکءَ ابید دگہ جاہءَ چو شکسپیرءِ کتابانی وڈا بازارءَ شُتگءُ زُرتگءُ وَنتگ اَنت؟

مرچی سرجمیں دُگنیاءَ 6,000 زبانءَ چہ گیش زبانءَ گپ جنگ بیت اِنت۔ ءُ 40 دَرسد اِشانی توکءَ ھمے گوشگ بوہگءَ اِنت کہ گاریءِ نیمگءَ روھگءَ اَنت۔ اِشانی یک مزنیں سبب ے اِش اِنت کہ اے زبانانی تہا باز کم زباناں تعلیمی نزدیکی ھَست اِنت۔ ما اگاں بچاریں گُڈا بلوچی ہم باز کم وانگجاہاں وانینگ بوہگءَ اِنت۔ ما گُشت کن اِیں کہ نہ بئیگءِ ھسابءَ اِنت۔

مئے بَدبکتی اِش اِنت کہ ما بلوچی زبان بُچے ھساب نہ کُتگ۔ ھردئے کہ تو سنگتےءَ جُست کن ئے بلوچی نہ وان ئے چیا گُڈا پسہ دنت کہ من بلوچے آں پمشکہ مناں ھَژدری نہ اِنت کہ پارٹیکیولرلی بلوچی بہ وان اَنت۔ دگہ زبان دوست اِیں سنگتےءَ گوں دوچار کپت آں یک روچے۔ تو بزاں کہ سنگتءَ زبانءَ گوں مھر بہ بیت تہ سرھال الم زبانءِ سرا بوت اِنت۔ گُڈا زبانءِ سرا گپ کنان تہ سنگتءَ گُشت کہ ما یک روچے یونیورسٹیءِ کینٹینءَ نندوک بوتگیں سنگت گپءَ بوتگ اَنت کہ "یار انگریزیءِ پلاں شائر کُچک شئر پربند اِت۔" آئیءَ دَرّاھینت کہ مَن گُشتگ بلوچی ہم بےوارث نہ اِنت چہ اے وڈیں شائرءُ ادیبءَ گُڈا دیمءِ کُرسیانی سرءِ نشتگیں بچکاں کندگاں گوں گُشتگ کہ نہ یار بلوچیءَ انگت کسےءَ چوشیں گرانیں شئر نہ نویستگ۔ اِشانی اے گپءِ جنگءَ گوں سنگتءَ گُشت کہ مَن واجہ منیر مومنءِ دو بندے ونتگءُ پاد اَتکگ آں۔ اِشیءَ تو نو زہنی گلامی ے سرپد بئے، ویسٹرن انفلوینسزے، یا وتئءَ شِر کنءُ دگرءَ شَر کن آ تئ ھیال اِنت۔ تئ سرا ڈیپِنڈ کنت۔ ادا چہ ہمے زانگ بوت اِنت کہ ما چِنچو پدمنتگ اِنت۔ بکولءِ واجہ غلام حسین شوھاز ئےءَ کہ "جندئے پجّارءَ نزاں ئے تو عالمءِ گپءَ جن ئے۔"

ھر ھما وھدءَ دگہ درآمدیں زُبانےءِ بادشاہت تئ زمینءِ سرا بہ بیت تاں تئ جندئے ماتی زبان پادمالءُ بیگواہ بوت اِنت۔ مرچی بلوچستانءَ درآمدیں زبانانی اِنفلوینسز ھَست اَنت کہ آ بلوچیءَ سک تاوان دئیگءَ اَنت۔ اے جیڑھ تہنا بلوچستان ءَ گوں بندوک نہ اِنت بلے توامیں جہانءَ اے وبا ھَست اِنت کہ ھر یک ملکےءَ دگہ درآمدیں زبانانی بادشاہت اِنتءُ ہمیشانی سببءَ ملک بازیں اَڈءُ جنجالانی آماچ اَنت۔ اردو بہ بیت یا انگریزی، ماں بلوچستانءَ مرچی وانگجاہاں اِشانی بلاھیں لوٹے کہ گُشنت اے زبان ھَست اِیں اھدئےءُ وانگءِ بلاھیں لوٹ اَنت۔ بگیر اِشاں نودربر باز پریشانیانی دیمپان بنت۔ بلے دومی نیمگءَ سرکاری وانگجاہاں بلوچستانءَ بلوچی آ وڈ وانینگءُ اَرزشت دئیگ بوھگءَ نہ اِنت کہ ملکءِ آ دگہ پروّنساں آہانی زبان وانینگءُ اَرزشت دئیگ بوھگءَ اِنت۔ اے گپ منّیتگیں گپے کہ نودربر ہما وھدءَ شرترءُگیشتر دربراَنت کہ ھردئے آہاں آہانی ماتی زبانءَ وانینگ بیت۔ اَنّوگیں وھدءَ سرجمیں جہاںءَ کساس 40 دَرسد آبادیءَ اے سوب نہ رسیت کہ آہاں آہانی ماتی زبانءَ وانینگ بہ بیت۔

وتئ ماتی زبانءَ گَپ جنگءَ، نبشتہ کنگءَ ءُ وانگءَ کدی پَشل مہ بئے۔ زبانءِ ھاکمی دنیاءِ مستریں ھاکمی اِنت! مرچی فرانسءُ چائنہ ءِ مردم نیا اَنت سیدءَ نہ وان اَنت ءُ نہ کہ آ اِشیءِ دیمروئیءَ تئ ھمکوپگیءَ کن اَنت۔ بلوچی منی ءُ تئ زبان اِنت۔ مناں ترا لوٹیت کہ بلوچیءَ بہ وان اِنتءُ بہ براِنت دُگنیاءِ آ دگہ کُنڈاں سر بکن اِنت۔ زبان مئے پجّار اِنتءُ پجّار مارا گار کنگی نہ اِنت پرچا کہ؛

گال نام منی، نام تئ، نام ھُداءِ

بےگالءَ منءُ تو ءُ ھُداوَند مجاں گار

~ سیدظہورشاہ ھاشمی