بنی آدم ءِ گور ءَ دو راہ ھست انت! سوشلزم یا بربریت؟

بنی آدم ءِ گور ءَ دو راہ ھست انت! سوشلزم یا بربریت؟

نبشتکار: عبدالحئی بلوچ 

"فلسفیاں دنیا ءِ مانا کتگ بلے اصل کار ایشی ءِ بدل کنگ ئیگ انت"

کارل مارکس

چیزے روچ ساری مارکسزم ءِ بابت ءَ یک آرٹیکلے دیم ءَ  شگْوَست کہ اے آرٹیکل ءَ بازیں چیزے یلہ کتگ، سکّیں نزوریں دلیلانی سر ءَ مارکسزم ءُ سوشلزم رَد کُتگ اَنت، سرمایہ دارانہ نظام ءِ نہ کُٹّوکیں بحران ءُ دنیا ءِ معاشی جنجالاں پد ھم دنیا ءَ پہ زور ھمے گپ باور کنائینتگ کہ بید ءِ ھمے کرپٹ ءُ بے کاریں نظام ءَ بنی آدم زندگ بیت نکنت۔ ایشی ءِ وانگ ءَ پد من ھم مجبور بیتاں کہ مارکس ءُ مارکسزم ءِ بابت ءَ  چیزے بہ نویساں۔

چوناھا مارکسزم سکیں جُھلانکیں بُنگپّے کہ آ اے آرٹیکل ءِ دو تاک ءِ تہ ءَ پورا بیت نہ کنت بلے من کوشست کناں کہ لھتے المی ایں چیزاں وتی باوست ءِ تہ ءَ ا ایر بہ گیجاں۔ 

مارکس مروچیگیں اے ظلم ءُ زوراک ءِ دھر ءَ چہ ھچ مظلوم ءَ چیر نہ اِنت، آئی ءِ نظریہ ھم دنیا ءِ مظلومانی زرمبشت ءِ توک ءَ گیش ءَ چہ گیش جاگہ کنان اِنت، ایشی ءِ بنیادی سبب اِیش انت کہ سرمایہ دارانہ نظام بزاں کہ بینکانی ءُ زرّ ءِ نظام ءَ وتی وھد سرجم کتگ ءُ نی آ انسان ءِ تکلیپاں گیش ءَ چہ گیش کنان اِنت، بیروزگاری گیش بوّگ ءَ اِنت، گژن ءُ بزّگی گیش بوّگ ءَ اِنت، قومانی سر ءَ قبضہ گیری ءُ تسلّط ءِ نوکیں دروشم دیما پیداک اَنت، ساری ءَ دیمرھی ءِ نام ءِ سر ءَ دُزّی بیتگ گڑا کمیں لوگ ءِ واجھاں ھم دیگ بیتگ بلے مرچاں دیم پہ دیم دُزّی بیگ ءَ اِنت، ظلم ءِ کساس ھم روچ پہ روچ گیش بُوّان اِنت۔

 مرچیگ ءَ چہ 150 سال ساری مارکس ءَ سرمایہ داری ءِ  بابت ءَ گشتگ: "اے نظام ءِ بُنپد ءِ تہ ءَ الّم چیزے نہ چیزے ھرابی ھست انت کہ گیش ءَ چہ گیش زر جوڑ  کنگ ءَ پد ھم گریبی، شد ءُ محرومیاں ھلاس کت نکنت" انچو کہ مروچی ھرکس سوشل میڈیا یا میڈیا ءَ  اِش کنت کہ جیفس بیزورز یا ایلون مسک ءِ، مارک زکربرگ ءِ ملکیت ءِ تہ ءَ یکّیں روچ ءَ ٹریلین ڈالر گیش بیتگ، بلے دومی نیمگ ءَ اے ھم اش کنگ ءَ کئیت کہ مروچی سائوت ایشیا ءُ  افریکا ءَ لکّھانی کساس ءَ گونڈو شُد ءَ مُرتگ اَنت۔

 

مارکس ءَ کمیونسٹ مینیفیسٹو ءِ تہ ءَ گشتگ کہ اے گپ ءَ ھچ شک نیست کہ سرمایہ داری وتی بنیاد ءِ یک ترقی یافتہ نظامے بیتگ کہ 300 سال ءِ تہ ءَ دنیا چہ زمین ءَ  چست ئِے کتگ ءُ آزمان ءَ سر کتگ بلے دومی نیمگ ءَ  مارکس اے ھم گشیت "سرمایہ داری ءِ اے زر ءِ نظام ءَ  ھر شْرَپمَنْد ءِ روزگار ءَ چہ آئی ءِ تقدّس پچ گپتگ "، اد ءَ سیاد ءُ وارسی، بْرات ءُ گوھاری درست زرّ ءِ مپادانی تہ ءَ محدود ئِے کتگ اَنت۔

سرمایہ دارانہ نظام ءَ ھرچ چیز یک کموڈیٹی یے (بزاں کہ ھما چیز کہ یک نھادے ءَ بھا بہ بیت) جوڑ کتگ، ھمے وڑ مروچی کہ سرمایہ داری ءِ ترقی آزمان ءَ  گلائیش انت  بلے دومی نیمگ ءَ مردم ءِ ننگ ءُ عزت ھم یک کموڈیٹی یے جوڑ بیتگ ءُ بازار ءَ بھا بیگ ءَ اِنت، روزگار بھا بیگ ءَ انت، اِزم بھا بیگ ءَ انت، وانگ بھا بیگ ءَ انت، گشگ ءِ  متلب ایش انت کہ ھرچ چیز یک کموڈیٹی یے جوڑ بیتگ۔

 ھمے وڑ سرمایہ داری ءَ چاگرد ءِ واستا ھرچ ترقی ءِ  کنگی بیتگ، کتگ ئِے بلے نی آ بنی آدم ءِ دیمروی ءِ راہ ءِ  سر ءَ اوشتانکے جوڑ بیتگ کہ آئی ءَ دیمروی ءَ نئیلگ ءَ اِنت۔

 

ایشی ءِ یک عام مسالے ایش انت کہ سرمایہ داری ءَ  دراھیں کاروبار ءِ سر ءَ انویسٹمینٹ کتگ نی انسان ءِ  بنیادی لوٹاں ھم کاروبار جوڑ کنگ ءَ اِنت۔ اَنچو کہ ما وتی چاگرد ءَ گندیں مروچی وانگ ھم یک کاروبارے جوڑ بیتگ کہ سرکاری ادارگانی تہ ءَ ھم فیس ءُ زرّ گرگ بوّگ ءَ اِنت، پرائیوٹ ادارگانی بنیاد یک کاروبارے آیانی گور ءَ ھچ زاری کنگ نہ بیت، ھمے وڑ سرکاری ھسپتال ھم اے چیز ءَ  چہ زبھر نہ اَنت، مروچی سرکاری ھسپتال کمیشن ءِ سر ءَ  کار کنگ ءَ اَنت دومی نیمگ ءَ پرائیویٹ ھسپتال علاج ءَ  چہ گیشتر مردم ءَ نادراہ کن اَنت کہ گیش ءَ چہ گیش آیانی پائدگ بہ بیت۔ اگاں سرمایہ داری ءَ گوں لھتے لبزاں بْیان کن ئے گڑا گپ اے وڑ بیت کہ سرمایہ داری ءِ  سسٹم ءَ مروچی ھر چیز بھا بیگ ءَ اِنت، آ ملّا بہ بیت، جج بہ بیت، وکیل بہ بیت، قانون بہ بیت، پوج بہ بیت، عدالت بہ بیت یا پارلیمینٹ بہ بیت بلے دنیا ءِ توک ءَ انچیں وھد ھم کاینت کہ انساپ ءَ، بنی آدم ءِ حقاں، علاج ءُ بنیادی لوٹاں چہ زبھریں مھلوک یکجا بیت، طاقت ءِ سر ءَ ریاستی ادارگانی رٹ ءَ چیلینج کنت ءُ ادارگانی سر ءَ قبضہ کنت اے ھما وھد اِنت کہ آئی ءَ انکلاب بزاں کہ آشوب گش اَنت۔

آشوب چی یے؟ لیون ٹراٹسکی وتی مشھوریں کتاب "دا ھسٹری اف رشین ریوولیوشن" ءِ تہ ءَ اے وڑ گشیت: "ایشی ءِ تہ ءَ ھچ شک نیست کہ آشوب ءِ تہ ءَ مھلوک تاریکی زرمبشتانی تہ ءَ دیم پہ دیم ھوار بیت۔ چوناھا ریاست، بادشاھت بہ بیت یا جمھوریت وت ءَ چہ قوم ءُ  مھلوک ءَ چہ برز تر کنت، آئی ءِ تاریکی معاملاتاں آئی ءِ  کاروباری زانتکار ءُ بزنیس ٹائیکونز جوڑ کن اَنت۔ بادشاھ، وزیر، بیوروکریٹ، پارلیمانی ممبران، صحافی۔ بلے لھتے وھد انچیں ھم کئیت کہ کوھنیں نظام مھلوک ءِ واستا برداشت ءَ چہ ڈن بیت، گڑا مھلوک ھرچ ھما اوشتانک ءَ  پروش ایت کہ آ آیاں چہ سْیاست ءَ پھریز ایت، مھلوک وتی روایتی نمائندگاں دیر کن اَنت وت یک نوکیں نظامے جوڑ کنگ بندات کن اَنت۔ اے شریں گپے یا ھراب اِنت اے گپ ءَ اخلاقیات ءِ زانتکارانی واستا یل دے ایں۔ ما راست ءَ ھما وڑ پیشداریں کہ تاریک ءُ سماجی دیمروھی  آئی ءَ دیم ءَ کار اَنت۔ مئے واستا آشوب ءِ  تاریک سجیناں چہ پیش مھلوک ءِ گوں وتی طاقت ءَ وتی زند ءِ  فیصلایاں وت کنگ ءِ تاریک انت۔"

مارکس ءَ گشتگ کہ انکلاب کجام ھم چاگرد ءِ توک ءَ انجن ءِ کرد ءَ ادا کن اَنت، ھمود ءَ کہ انکلاب مئیت آ چاگرد ءِ  توک ءَ گژن، بزّگی، بربریت ءُ ظلم گیش ءَ چہ گیش پیداک بیت، ھمے وڑ ما چاریں دنیا ءِ تہ ءَ بازیں انقلابے اتکگ ءُ دنیا ءِ دیمروھی ءَ کرد ادا کتگ اَت، اگاں ما سوشلسٹ بزاں کہ پوریاگرانی انکلاب ءِ بابت ءَ گپ جنیں گڑا سجھین ءَ چہ پیش سوشلسٹ انکلاب مارکس ءِ زند ءَ   فرانس ءَ فرنچ ریوولیوشن ءَ چہ 80 سال رند ءَ اتکگ کہ آ پیرس کمیون ءِ نام ءَ  مشھور انت۔

پیرس کمیون ءِ  انکلاب یک ھپتگے برجم دارگ بیتگ ءُ ایشی ءِ ناکامی ءِ  لھتے سبب بیتگ اَنت کہ آیانی سر ءَ مارکس ءَ ھم تنکید کتگ کہ پیرس ءَ کمیون ءِ قبضہ ءَ پد آیاں ھمود ءِ سرمایہ دار ءُ بزنس کلاس ءِ ملکیت ءِ سر ءَ قبضہ نہ کتگ ھمے وڑ کہ آیانی طاقت برجاہ بیتگ ءُ آیاں پد ءَ زرّ ءِ طاقت ءِ سر ءَ دراھیں ادارگ وتی دست ءِ چیر ءَ  آورتگ اَنت ءُ پیرس کمیون ءِ انکلاب پروشت پروش ءِ آماچ بیتگ۔

مارکسی انکلابی ءُ انٹرنیشنل مارکسسٹ ٹینڈینسی ءِ  سروک کامریڈ ایلن ووڈز ءِ کتاب "مارکسزم اور امریکا"ءِ  تہ ءَ طاقت چو اے وڑ ءَ درشان ئِے کتگ کہ

طاقت چی انت ءُ کئی گور ءَ ھست انت طاقت؟ ایلن ووڈز امریکی مھلوک ءَ گشیت۔ "اسل طاقت مزنیں کارپوریشن ءُ بینکانی بورڈ اف ڈائریکٹرزانی کسانیں گروپانی دست ءَ اِنت۔ ھمے نہ دیسگتیں مردم کسّ ءَ  سیلیکٹ نہ کتگ انت ءُ اے کسّ ءَ  جواب دیوک ھم نہ انت بلے آیانی گور ءَ کروڑانی کساس امریکی عوام ءَ چہ گیشتر طاقت ھست انت۔ بلین ڈالرز ءَ   گوں لیب لیب ءَ اے کانگریس ءِ  باسکاں، ججّاں، وکیلاں، اخبارانی سروکاں، سْیاسی جماعتاں ءُ  صدراں ھم بھا زرت کن اَنت ءُ اے ھمے وڑ کن اَنت ھم۔ ھمے مردم پیسلہ کن اَنت کہ تو چے بُوان ئے، چے اش بِکن ئے ءُ ٹیلیوژن ءَ  چے بگند ئے۔ ایشانی نپسْیات کموڈور ونڈربلٹ ءِ وڑ ءَ اِنت کہ ھمائی ءَ گشتگ اَت کہ قانون؟ چونیں قانون؟ منی گور ءَ زاناں طاقت نیست؟"

ھمے وڑ پیرس کمیون ءِ ھم بنیادی ناکامی ھمے بیتگ کہ آئی ءَ پیرس ءِ سرمایہ دارانی ملکیت پچ نہ گپتگ ءُ آیاں سرمایہ ءِ طاقت کارمرز کتگ انکلاب ناکام کتگ اَت۔ 

دومی سوشلسٹ انکلاب کہ انکلاب ءِ روس ءِ نام ءَ دنیا ءِ  تہ ءَ مشھور اِنت، انکلاب ءِ روس ءِ وھد ءَ پوریاگراں دراھیں فیکٹری ءُ ریاستی ادارگ وتی دست ءَ کتگ اَنت ءُ  مھلوک ءِ پائدگ ءِ  واستا کارمرز کتگ اَنت۔ انکلاب ءِ  وھد ءَ روس مروچیگیں پاکستان ءَ چہ سد درسد پشت ءَ بیتگ بلے ما گندیں کہ 10 سال ءِ تہ ءَ دنیا ءِ مستریں طاقتور ملک امریکا ءِ دیم ءَ اشتاتگ، ایشی ءِ مزنیں سبب روس ءِ پوریاگرانی طاقت بیتگ، انکلابِ روس ءَ پد روس ءِ توک ءَ درستیں ورنایاں روزگار، مھلوک ءَ جان سلامتی ءِ آسراتی، ورگ، لوگ، وانگ، ٹرانسپورٹ ءُ دراھیں بنیادی آسراتی دیگ بیتگ اَنت، کس ھم اے آسراتیاں چے زبھر نہ بیتگ۔

سوال اے چست بیت کہ اینچو ترقی ءَ پد ھم چی ءَ  سوشلزم روس ءِ توک ءَ ناکام بیتگ؟

ایشی ءِ جواب انکلاب ءِ روس ءَ چہ پیش کامریڈ لینن ءَ  داتگ " اگاں جرمنی ءِ سوشلسٹ انکلاب ءِ واستا مارا روس ءِ انکلاب ءِ قربانی دیگ کپیت گڑا ما اے بارو ءَ ھچ نہ جیڑ ایں۔" روس ءِ توک ءَ پوریاگر ءَ چہ گیش دھکان بیتگ اَنت، جرمنی یک ترقی یافتہ ملکے بیتگ، سرمایہ داری ءِ دراھیں اسر جرمنی ءِ توک ءَ بیتگ اَنت، لینن ءَ  گشتگ کہ اگاں جرمنی ءِ توکا انکلاب اتک گڑا اے انکلاب ءَ کسے ھم دنیا ءِ تہ ءَ شنگ کنگ ءَ داشت کت نہ کنت۔

یک بنیادی سببے ھمے بیتگ، ما گندیں مروچی سرمایہ داری یک عالمی نظامے ءُ ایشی ءِ اسر تمامیں دنیا ءِ سر ءَ شرّیں وڑے گندگ ءَ کاینت، یورپ ءُ امریکا ءَ حادثہ یے بیت آئی ءِ ھال دمانے ءَ پاکستان ءَ رسیت ھمے وڑ تمامیں دنیا وت ماں وت سک باز  ھمگرنچ اَنت۔ 

انکلاب روس ءِ دومی وجہ انکلاب ءَ گوں گداری بیتگ کہ آئی ءِ سر ءَ لیون ٹراٹسکی ءَ یک کتابے ھم نبشتگ "انکلاب سے گداری" اے کتاب روس ءِ انکلاب ءِ ناکام بیگ ءَ چی 60 سال ساری  نبیسگ بیتگ، اے ھما وھد بیتگ کہ روس ترقی ءِ نیمگ ءَ روگ ءَ  بیتگ۔

ایشی ءِ متلب کہ روس ءِ توک ءَ سوشلزم ءِ ناکامی اے مانا در نئیت کہ سوشلزم یک ناکامیں نظامے  بلے آ قیادت ءِ بزاں کہ اسٹالنسٹ بیورو کریسی ءِ ناکامی بیتگ کہ روس ءِ انکلاب زور یک ملکے ءِ تہ ءَ محدود ءُ  گُٹگیر ئِے  کتگ۔

آئی ءَ پد کامریڈ ٹیڈ گرانٹ ءَ  ھم ھمے گپ جتگ کہ سوشلسٹ انکلاب ءَ  یکیں ملک ءَ  محدود کنگ ءِ  متلب اش انت کہ انکلاب ناکام کنگ ءُ  وتی ذاتی مپاداتانی  واستا کارمرز کنگ بئیگ انت ۔

فرانسس فکویاما ءِ اے گپ ءَ ھر کس جنت کہ آئی ءَ  گشتگ کہ تاریخ ھلاس بیتگ "دا اینڈ اف ھسٹری" بلے اے گپ ءَ کس نجنت کہ 2008 ءَ  سرمایہ داری ءِ بحران ءِ  وھد ءَ کہ مردم کرنل قذافی ءِ وڑیں ظالمیں مردماں ھم دنیا ءِ دیم ءَ سڑک ءِ  سر ءَ کش اَنت، دومی نیمگ ءَ مصر ءِ  ڈکٹیٹر حسن مبارک ءَ تکت ءَ چہ دَور دینت گڑا فرانسس فکویاما گشیت کہ سوشلزم ءِ واستا دنیا ءِ الاپ انگت پرّ انت اے گپ ءَ دیر نہ بیت کہ سک جلدی دنیا ءِ  توک ءَ سوشلسٹ ریاست ودی بنت۔

مروچی ھم ما گندیں کہ اے ھمگرنچیں دنیا ءِ تہ ءَ سرمایہ داری ءِ بحران چینچو اسر پیشدارگ ءَ اِنت، دنیا ءِ  زرمبشاں تمامیں دنیا ءِ پوریاگر سوشل میڈیا ءِ سر ءَ دیم پہ دیم گندگ ءَ اَنت ءُ  آیاں چے سکّگ ءَ انَت۔ اے گپ ھم کسّ ءَ چہ چیر نہ انت کہ دنیا ءِ جیڑہ روچ پہ روچ گیش بوّان انت، مردم بیروزگار اَنت، بنیادی آسراتی نیست، نوجوانانی باندات ھترہ ءِ  توک ءَ انت، چک وتی چکی زندگی ءَ چہ زبھر انت، کرپشن، دھشتگردی، وامداری، ھرچ مردم وتی باندات ءَ تھار گندگ ءَ انت۔

ایشی ءَ پد ھم سوشلزم مئیت گڑا مردماں ھوار دراھیں دنیا جنگانی، نادراھی، بیروزگاری، توپانانی تہ ءَ تباہ ءُ  برباد بیت۔ متلب سوشلزم نہ بیت گڑا بربریت بیت۔ دومی نیمگ ءَ سوشلسٹ انکلاب ءِ واستا نظریہ ءُ  لیڈرشپ ءِ بیگ ھمینچو الّمی انت کہ ھمینچو یک ساھدار ءِ واستا آکسیجن ءِ بیگ۔

بنی آدم ءِ گور ءَ دو راہ ھست انت، سوشلزم یا بربریت!

کسے ءِ  کرّ ءَ اگاں سوشلزم ءَ  چہ شرتریں نظریہ ھست گڑا پیش ئِے بہ کنت، ما ھچ چکّ ءُ پد نہ بہ ایں ءُ ھمائی ءِ رند پداں رویں۔