سریچک ءِ سرا چمشانکے

سَریچک ءِ سرا چمشانکے

نبشتہ کار: اِزت عارف

سَریچک بُلوچانی وتی دومی زُبان بزاں براہوۂی ءِ مزن نام ایں شائر واجہ غمخوار حیات ءِ ریزمکانی چارومی دپتر اِنت۔ براہوۂی زُبان ءَ کتاب ءِ نام ٹیمبو اِنت- ٹیمبو ءِ اولی چاپ نومبر دوہزار پانزده ءُ دومی چاپ نومبر دوہزار بیست ءُ دو ءَ چاپ بُوتگ۔ ہردو ایں چاپ چہ براہوۂی ادبی سُوسائیٹی ءِ نیمگ ءَ چاپ ءُ شنگ کنگ بُوتگ اَنت۔ ٹیمبو براہوۂی ءِ ورناہیں رجانکار هلیل بُلوچ ءَ ماں بُلوچی زُبان ءَ رجانک کُتگ کہ نام ئے سَریچک اِنت۔

 ٹیمبو یا سَریچک هما بے ساهیں بُت ءَ گوش اَنت کہ دہکان ڈگارانی نزّیک ءَ مِک ۂے کن اَنت، دار ءِ مردمے۔ تیوگیں جون دارے بیت- کوٹے یا جامگے گورا دینت۔ برے برے پاگے هم سرا ئے دینت- سَریچک ءَ نہ ساه مان بیت ءُ نیکہ نپس- سَریچک ءَ ساهدارانی بزاں روبا، تولگ، سیکُرّ ءِ تُرسینگ ءِ هاترا ڈگارانی نزّیک ءَ مِک کن اَنت- سَریچک یک سد ءُ چِل تاک ءِ کتاب اِنت- تاکدیم پنج ءَ (وتی سرپدی )ءِ تہا افضل مُراد نبشتہ کنت کہ سَریچک ءِ نبشتانکاں منی دل وش کُتگ ءُ منی پگر ءُ سما ءِ در اِش هم پچ کُتگ- دیمتر ءَ غمخوار حیات ءِ بارا ءَ نبشتہ کنت کہ غمخوار ءَ وتی رَم ءِ ساچشتی رنگ ءُ تب تہنا پنت ءُ پیگام ءِ تہا نداشتگ، آئی ءِ نبشتانکانی تہ ءَ وانوک ءَ را زِند ءِ آدینک نشان دیگ ءِ کار هم بُوتگ- هما راج ءُ اِستاناں دیمروی کُتگ کہ آهانی نبشتکاراں وتی راج سرپدی داتگ اَنت ءُ راه ءُ دگانی سر ءِ کُنٹگ اِش یک کِرّ کُتگ اَنت ءُ آهانی هاترا دیمروی ءِ سُوب جوڈ بُوتگ اَنت-

 

 ھمے وڈا سَریچک ءِ (سردانک) ءِ تہا هلیل بُلوچ نبشتہ کنت کہ منی  نِزّ ءَ لبزانک ءِ تہا رجانکاری سکیں گرانیں کارے، چیا کہ پہ اِیشی ءَ رجانکار ءَ دو زُبانانی تب ءُ درشانداب زانگ لوٹ ایت- ھمے وڈا دیمتر ءَ هلیل بُلوچ نبشتہ کنت کہ مئے وانگجاهاں مارا گیشتر اُردو ءُ کمو باز عربی زُبان وانینگ بُوتگ- مئے وانگجاهانی تہ ہچبر مارا بُلوچی وانینگ نہ بُوتگ- اگاں کسے ءَ اُردو شری ءَ زانتگ گُڈا همائی را وانیندہ لیکگ بُوتگ- مئے زُبان بُلوچی ڈالچار کنگ بُوتگ- پمشکاں من چہ کسانی ءَ بُلوچی ءَ نابلد بُوتگ آں- تاکدیم ده ءِ تہا (من ءُ منی ساچشت)ءِ تہا غمخوار حیات وت نبشتہ کنت کہ باز گُش اِیت کہ نبیسگ یک واهگے بلے من گُش آں کہ نییسگ دردے ءُ درد سگگ ہر مردم ءِ وس ءَ نہ اِنت- ھمے وڈا ہر ساچشتے بیدۂے درد ءَ ودی نہ بیت- منی درد منی زندگی اِنت کہ منا نبیسگ ءِ پڈ ءَ آورت یے-

 

 غمخوار حیات ءِ گُشگ ءِ رد ءَ هما کہ نبشتہ نہ کن اَنت، آ گپ کُت هم نہ کن اَنت ءُ گپ نہ کنوکیں مردم وَ مُردگ ءِ هم درور اَنت- آ گُشیت کہ چہ گپ کنگ ءَ منی مُراد نان ءُ آپ ءِ لوٹگ یا زاه دیگ ءُ کوکار کنگ نہ اِنت- بلکیں هما گپ کہ دگرے ءِ هاترا کنگ بہ بیت، وتیگ ءَ اَناں- منی ساچشتاں منا دیگر ءِ هاترا گپ کنگ هیل داتگ ءُ من ساچشت ءِ ھمرائی ءَ ھمے سرپد بُوت آں کہ دگر ءِ هاترا زنداگ بے ءُ تئی درد چوناها تئی اِنت، دگر ءِ درد ءَ هم وتی بکن گُڈا درد گیشتر ساچشت ودی کنت- سَریچک ءِ تہا کسان کسانیں نبشتانک گوں مزنیں معنایاں نبشتہ کنگ بُوتگ اَنت ءُ پہ درور من اے کسانیں نبشتانک برات ءَ زور آں- (برات) دوشی میتگ ءَ یک بےوسیں زہگ جَنگ بُوت، اِد ءَ اود ءَ چہ مہلوک، سیاد ءُ وارس، بزرگ ءُ کماش، سرکار ءُ ایدگراں چہ آئی ءَ جُست کُت کس ءِ گوں تئی دژمنی یا دگہ جیڈا اَست؟ گُشت ئے دژمن وَ منا نیست بلے منا برات اَست.

 

اے کسانیں نبشتانک ءَ چہ مردم ءَ راه تژن ءِ درشمے گندگ ءَ کیت- نبشتہ کار ءَ وتی نبشتانکانی تہا وتی میتگ ءُ کوچگانی سرا هم نبشتانک نبشتہ کُتگ ءُ کوھاں زُبان داتگ کہ وتی کسہ یاں بیار اَنت چوشکہ نبشتہ کار نبشتہ کنت راسکوه ءُ راسکوه بلوچستان ءِ یک جاه ءِ نام اِنت- (راسکوه)گوستگیں بہارگاه ءَ من ءُ منی لچہ کاریں سنگتے راسکوه ءِ نیمگ ءَ گواڈگ ءِ چنگ ءَ شُت اِیں- راسکوه ء‍َ مارا دیست گُڈا جُست ئے کُت ورنایاں چے کنگ ءَ اِت؟ ما پَسّہ دات گواڈگ شوهازگ ءَ اِیں، پہ وتی مہگونگانی هاترا سُوگات بریں۔ راسکوا ءَ کندان ءَ گُشت شُما شائر اَجبیں گنوک اِت کہ اِشکر ءُ انگرانی تہ ءَ پُل گوڈاگ شُوهاز کن اِت-

ادا چہ ھمے زانگ بیت کہ زمین ءِ کوه چنچو دردانی آماچ اَنت- تاکدیم سد ءِ تہا ( آیا آماچ بےتوار بُوتگ) اِشی ءِ تہا نبشتہ کار  راجی پجار ءُ دود ءُ ربیدگ ءُ بلوچستان ءِ کونیں جاهانی کسہ هم کاریت ءُ دیمتر ءَ میری کلات ءِ سر ءِ اُرش ءِ کسہ ءَ کاریت کہ وهدے پرنگیاں 13 نومبر1839 ءَ میری کلات ءِ سر ءَ اُرش کُت ءُ محراب حان ءَ  گُشنت کہ سلاہاں دور دئے گُڈا محراب حان پَسّہ ءَ گر دینت کہ مئے بلوچی گیرت نہ منّ ایت کہ ما ڈنی دژمن ءِ دیم ءَ وتی سراں جہل بہ کن اِیں- ہمیشی ءِ هاترا عبداله حان قہار ءَ گوشتگ کہ: 

کوهنگ ءِ اے کوهیں کلات.

کسّی پت ءِ میراس نہ اِنت.

ما گوں سگاراں گپتگاں.

ھمے وڈا دگہ یک تاکدیمے ءَ نبشتہ کار (پاگ ءِ پَرّگ) تہا نبشتہ کنت کہ ننگ پہازاں پاگ ءِ هاترا وتی سر ندر کُتگ ءُ دیم ءَ هم کنت انت- آ گُیشت پمشکاں پاگ ءَ را اِزت ءُ نیک ءِ نام دیگ بُوتگ۔ شائر وتی شعرے ءِ تہا پاگ ءِ باروا ماں براہوئی ءَ نبشتہ کنت:

حیات یات تخس قول اسے بلوچ آتا.

ہرا بہا کرے دستار ءِ کُنیک کاٹم آۂی.

ھمے وڈا بلوچی نبشتہ یے:

حیات یات بکن گُشتن ءَ بُلوچانی.

هماهاں پاگ بہا کُت لگّت سر ءِ اِیش.

شائر ءِ شعر ءَ چہ زانگ بیت کہ پاگ چونیں مزنیں شرپے پہ بلوچ ءَ ءُ سَریچک ءِ تہا دگہ هم جوانیں نبشتانک هوار اَنت هما کہ نبشتہ کار ءَ گوں شُوکیں لبزاں نبشتہ کُتگ اَنت کہ نام ءِ چو اے وڈا اَنت رستر ، ڈونڈوار، کُچک، سُکرات ءُ زهر، چمچہ، کُرشی، اے بلوچستان اِنت ءُ دگہ بازیں نبشتانک هوار اَنت- سَریچک ءِ دگہ یک زیبائی ءِ  اِیش اِنت کہ آئی تاکدیم 138 ءُ 140 ءِ تہا گرانیں گالانی بزانت هوار کنگ بُوتگ انت کہ اے پہ وانوکاں آسانی ءُ نبشتہ کار ءَ وتی کتاب ءِ تہا لبز بلد ءِ لوٹ هم سرجم کُتگ۔

 گُڈی ءَ شُمئے پادانی چیر ءِ ہاک ءُ یک نودربرے بزاں من گوں وتی راج ءَ گُشگ لوٹاں کہ مئے شُمے سرا پرز اِنت کہ ما وتی دو ایں زُباناں بزانیں ءُ نبشتہ بکن اِنت بزا براہوئی ءُ بلوچی ءَ۔ گُڈی من وتی گپ ءَ گوں براہوۂی شعر ءَ اُوشت ءِ آماچ کن آں.

زمانہ ٹی  اندا نشان ءِ ننا.

براہوۂی بلوچی زُبان ءِ ننا.