راجی جنزانی تھا "تبک" (طبقاتی) ءِ ارزشت

نبشتہ کار: ایسپ بلوچ

منظور پشتین گشیت "ایلیٹ (برزی) تبک ءِ سرا آشوب ءِ اوست دارگ بے وقوفی یے"۔

برزی (ایلیٹ) تبک ءِ جیڑہ، سسّا، لیکہ، ھیال ءُ زندمان ءِ ھمک پِڑ چہ جھلی ءُ میانجی تبک ءَ چہ جتا انت۔ سوب ایش انت کہ آھانی لوٹ ءُ کسب جتا انت۔ ممکن ایں جھلی تبک ءِ انسانے ءِ واھشت پہ نان ءَ بندات ءُ ھلاس بہ بیت بلے برزی تبک چہ نان ءِ جیڑہ ءَ دراتکگ ءُ آئی ءِ واھشت برزتر انت۔ ٹائی ٹینک جھاز ءِ چُنڈانی چارگ ءِ واھشت ءَ داریت۔ ٹوھیں اُولاک ءِ واھشت دار ایت۔

انسان وتی زرّی جاورھالانی ھساب ءَ چہ وتی واھشتاں گیش کنان کنت یا کُشان کنت۔

بْیا کہ گپ ایش انت کہ اے تبک جنزانی تھا چنچو چارگ بنت۔

راجی، راجمانی جنزانی تھا آشوبی چھرگ مدام جھلی تبک ءَ دیم ءَ آؤرتگ۔ پرچا کہ زلیل بوتگ آئی ءَ وتی ھستیں جاورھالاں چہ در آیک ءِ لوٹ کتگ، آئی ءَ شوکتریں زندے ءِ واھشت داشتگ پمشکہ آئی ءَ ایشی ءِ  واستہ وتی ھم تبک یکجاہ کتگ انت۔

مزدک ءِ دور ءَ ھردیں شُد ءِ ڈکّال بیت،جھلی تبک پہ نان مران کنت ھمے دؤر ءَ برزی تبک ءِ انباراں پہ ورگ ءَ نان بیت ءُ آئیانی ءِ زند ءِ تھا ھچ کمّی نئیت پمشکہ مزدک وتی تبک ءَ یکجاہ کنت ءُ پہ نان، آسراتی ءُ یکجاھیں لوٹ ءُ واھگانی سرا جھد کنت۔

مارٹن لوتھر وت پادری یے بیت،ازگارے بیت بلے آ وتی چاگردی برابری ءِ ھاترا جھد کنت ءُ وتا کوشارین ایت۔ ایشانی جھد ممکن ایں وھد ءِ ھمرائی ءَ دیم ءَ نہ یتکگ انت۔ یک سوبے اے بوتگ کہ ماس موبلائزیشن آ رنگا نہ بوتگ۔ پادری چوشکہ برزی تبک ءِ انسان بوتگ انت ایشاں نیکراہ وتی نپانی واستہ کارمرز کتگ ءُ مھلوک وتی ایردست کتگ۔

ایشاں چہ پد کارل مارکس ءِ بلاھیں جھدے بوتگ۔ مارکس وت جھلی تبک ءِ انسانے بوتگ پمشکہ آئی ءَ وتی تبک ءِ انسان دگنیا ءِ کنڈ کنڈاں چہ یکجاہ کتگ انت ءُ آوانی یکجائی لوٹانی واستہ جھد کتگ۔

دگنیا ءِ تھا گیشتر آشوب دیم ءَ اتکگ آ چہ جھلی تبک ءِ انسان آں چہ بندات بوتگ انت کہ آھاں سرجمیں چاگرد ءِ تھا بدلی آؤرتگ۔

بلے آشوبانی تھا برزی تبک ءَ نفری ھوالہ ءَ باز بَراں بھر زرتگ۔ فریڈرک اینگلز ءِ سْیادی ماں برزی تبک ءَ بوتگ بلے آئی ءَ وتی پورائیں زندمان چاگردی ءُ راجکاری برابری،تبک آنی ھلاسی ءِ سرا کربان کتگ۔ اینگلز،مارکس ءِ نزّیک تریں نظریاتی سنگت بوتگ کہ آھاں ھواری ءَ جھد کتگ ءُ ایشاں نکان اوں ھواری ءَ نبشتہ کتگ۔

بلوچستان ءَ اوں برزی تبکے است بلے اے تبک وت ایردست انت۔ دگنیا ءَ برزی تبک زردار بوتگ انت ءُ راجکاری ءِ پیسلہ ھمیشاں کتگ انت، بلوچستان ءِ راجکاری کئے دست ءَ دئیگ بیت ایشی ءِ پیسلہ ءَ سئیمی مردمے کنت کہ آ زورگر انت۔ اسل ءَ مئے برزی تبک زورگر ءِ پیداوار انت کہ ایشی ءَ وتی مکسد ءِ واستہ کارمرز کنت۔

بلوچستان ءِ تھا برزی تبک وت وتی نیلامی ءَ کنت۔ سئیمی مردم کجام ھساب ءَ ترا دیما کار ایت آ آئی ءِ جیڑہ بیت، ایشی ءِ تھا برزی تبک ءِ زرّی ءُ چاگردی چست ءُ ایر چارگ نہ بنت، سوب ایش انت کہ نیلام بوھوک ءِ بستار ءَ ھما تچک کنت کہ ھمائی ءِ واستہ نیلام بوھگ ءَ انت۔

بلوچستان ءَ نیسر آباد، لسبیلہ ءُ ڈیرہ بگٹی ءِ ھواری ءَ ڈیرہ غازیخان ءَ اوں بلاھیں رنگے ءَ برزی تبکے ءِ وجود ھست انت۔ زمیندار ھمیش انت، کشت ءُ کشارانی مالک ھمیش انت، کئے پہ زر ءُ کئے پہ بے زر بزگر کنگی انت پیسلہ ھمے کن انت۔ تئی باندات ءِ پیسلہ ھمیشانی دست ءَ انت، تئی وانگ، روزگار، راجکاری ءُ گچین کاری ءِ پیسلہ ءَ ھمے کنت۔  ایشاں میانجی ءُ جھلی تبک ایردست کتگ انت۔ میانجی تبک ءِ زمیندار وتی نپ ءِ یک حصّہ یے وتی سردار، وڈیرہ، ٹکری ءُ نواب ءَ دئیگ ءَ مجبور انت،استان ءِ تھا ایشاں وتی استان ٹھینتگ، وتی پولیس وتی آمید گِس۔ ایشانی درور وَ نوک نہ انت دگنیا ءَ اے درستیں کار ءُ کسب مرچی ءَ چہ سد، دوسد سال پیش جاھے نہ جاھے وڈے نہ وڈے ءَ بوتگ انت، اٹلی، روم ءُ برتانیہ ءِ تھا ٹوھیں جاگیردار ءُ پادری آں میانجی تبک ءَ چہ ٹیکس گپتگ ءُ جھلی تبک وتی بے زر ءَ گلام کتگ انت ءُ پہ نان ءَ کار بستگ انت دگنیا فیوڈل ازم ءَ چہ دراتکگ ءُ کیپیٹلزم ءِ سرا گھگیری کنگ ءَ انت۔ ما انگت فیوڈل ازم ءَ چہ در اتک کنگ ءَ انہ ایں۔

اسل ءَ برزی تبک ءِ کار مدام میانجی ءُ جھلی تبک ءِ استحصال کنگ ءُ ایشی ءَ وتی مکسد ءِ واستہ کارمرز کنگ انت۔" کار جھلی تبک بہ کنت ءُ نپّ برزی تبک ءِ میراث بہ بیت"۔

ھمے سوب انت کہ اے ھند ءُ دمگ آں زانت ءُ زانشت نیست، سْیاسی گل نیست پرچا کہ برزی تبک ایشاں نئیل ایت، اے ھمے ترس ءِ تھا بنت کہ وانندہ ایں نوکیں نسل مئے لوٹ ءُ واھگ آں تاوان دات کنت۔ پمشکہ ایشاں وتی مکسدی لیکہ وتی مھلوک ءِ سرا ایرگیج کتگ انت۔ کجام اوں وھدے اے جھلی تبک ءَ کارمرز کت کن انت۔

برزی تبک انچو زورگر انت کہ جھلی ءُ میانجی تبک ءِ مھلوک  پہ سلام ءُ الیک ءَ ایشانی پاد گِرگ کپ انت۔ اے ایشاں وتی کدّ ءِ مھلوک سرپد نہ بنت۔ ایشانی گوما برزی تبک ھچ وڈیں چاگردی سْیادی نہ دار ایت۔

دگنیا ءَ مدام زورگر ءَ برزی تبک وتی سیت ءُ نپانی واستہ کارمز کتگ، تاگت داتگ ءُ جھلی ءُ میانجی تبک ایردست کتگ انت بلوچستان ءَ 1870 ءِ  دھک ءَ  سنڈیمین ءَ سردار تاگت داتگ انت ءُ وت ماں وتی کشت ءُ خون ءِ نیم ءَ آؤرتگ انت۔ سَوَب ھمے بوتگ کہ ما ایشاں وت ماں وت جتا بہ کن ایں ءُ وتی زورگری ءَ برجاہ داشت بہ کن ایں۔ زانگ بہ بیت کہ برزی تبک ءِ واھشت وَ یک بنت بلے بلوچستان ءِ برزی تبک دو بھر ءَ جتا کنگ بیت۔ یکّے زورگر برزی تبک کہ آ سرجمیں استان ءِ سرا واجھی کنت ءُ دومی ایردستیں برزی تبک کہ آ وتی ھند ءُ دمگ ءِ سرا وت واجھی کنت۔ ایردستیں برزی تبک، زورگریں برزی تبک ءِ پیداوار انت۔

زورگر مدام اے تبک ءَ وتی واھگانی پدا  کارمرز کنت ءُ وتی ایردستی ءَ شاھگان کنت۔

باز وھد ءَ برزی تبک گوں جھلی تبک ءَ یکجاہ بیت ءُ یکجاھی جھد کنت۔ سوب تھنا ھمیش انت کہ ایشانی لوٹ ءُ واھگ یک بنت۔ ھردیں برزی تبک ءِ لوٹ گوں جھلی تبک ءَ سِد انت تہ اے ودگ ودگان بنت۔

چوشکہ فیوڈل ازم ءِ گڈی دور ءُ زرداری نظام ءِ بنداتی دھکانی تھا فیوڈل سردار جیمز (اوّلی) ءِ بگیری ءَ جھد بیت تہ جھلی تبک گوں برزی تبک ءَ جھد کنت۔ برزی تبک نوک زرداری نظام ءِ تھا وتی پاداں ایر کنت ءُ راجکاری انگت فیوڈلسسٹ ءِ دستا بیت۔ برزی تبک نپولین ءَ پروش دنت، راجکاری ءَ وتی دستا کنگ ءُ یکبرے پدا جھلی تبک ءَ ایردست کنت۔

تبک وت یک جیڑہ یے ،تبک آنی تھا تھنا انسان زورگر ءُ ایردست بیت پمشکہ تبک ءِ ھلاسی آشوب ءِ واستہ المّی انت۔ آشوب ءَ پد اگاں چشیں راجے تبک ءِ جیڑہ ءَ چہ در نیتکگ گڑاں انگت آ ایردست انت۔ آئی ءِ میانجی ءُ جھلی تبک بزّگ انت۔