تُن

چمشانک ۔۔۔۔۔۔ سنج ساچ

تُن یک بلوچی گِدارے کہ آھی ءِ نبشتہ کار نثار احمد انت ءُ، تُن ءِ اولی شنگ ءُ تالانی چہ( شنگکار  زبان بحرین) ءِ نیمگ ءَ مارچ 2015 ءَ بیتگ ۔ نثار اھمد ءَ دیگے ھم بلوچی گِدار نبشتہ کُتگ ءُ چو کہ بے زبانیں کِشک ، جون ءُ ،چولءِ ر نگ ءَ انت ۔ 

تُن ءِ تہ ءَ مارا یک مردے گندگ ءَ کیت کہ آ راھی اِنت ۔  راھی دیم پہ منزل ءَ جُنزان اِنت ، راھی ءَ یک کروس یے ,کُچک یے ءُ بگلجول ئے کتاب گون انت ۔ راھی ءِ  بُنکی لوٹ اے گِدار ءِ تہ ءَ ایش اِنت کہ مروچی تاں روچ برکت ءَ پیسر سنگتانی بُنجل ءَ سر بہ بیت۔ آ ہمے مار اِیت کہ زندگی بیت یا مَرگ چون کہ بیت اے راہ ءَ جُنزگی پہ وت ءَ ھژدری سرپد بیت ایں ۔

 

بلے داں گِدار ءِ گُڈ سر  ءَ من سرپد نہ بوت آں کہ راھی اے روچ ءَ ،روچ ءِ آزردگیں گرم ءِ جَل ءَ پرچہ سپرکنگ ءَ اِنت؟ ،راھی چو اشتاپ ءَ اشتاپ ءَ جول جنیں گرم ءَ پرچہ راھی انت ۔

بَلے چو ؤا گپ پَدر انت کہ راھی راجی آجوئی ءِ جہد کارانی یک بُنجلے ءَ رَوگ ءَ انت آھاناں کلوئے یا چیزے ءِ سر کنگ ءَ ۔ بَلے چیز پَدر نہ اَت کہ کجام چیز انت ، مردم جیڑاں کہ بلکیں راھی کروس ءَ سنگتانی بُنجل ءَ سر کنگ لوٹیت ، ،بوت کنت کہ اے ھبر راست بہ بیت ، بلے من انگت راھی ءِ گرم ءُ جَلءِ سپر ءَ دیگا چیزے سرپد بوھگ ءَ اِتنت ، من ھمے مار اِت بوت کنت کہ راھی ءَ یک انچیں ھالے گون اِنت کہ آ سنگتانی زند ءُ مَرگ ءِ کسّہ انت ،اگاں راھی یکیں روچ ءَ تاں روچ ءِ برکت ءَ ساری بُنجل ءَ سر مہ بیت گُڑا بگندے سنگت تابان/نُکس ءِ بھر بہ بنت ۔ھمے ھاتر ءَ راھی ھچ جاہ ءَ نہ داریت ءُ گوں تُن ءُ گُژن ءَ سپر کنت ، جتاجتائیں سَکیانی آماچی ءَ پد ھم راھی دیم پہ منزل ءَ راھی بیت۔

راھی ءِ سپر ءَ مردم انچو مار اِیت کہ راھی ھلاں ھوشی درکپتگ وتی منزل ءِ کَچ ءَ آپ ءُ ورگ ئے ھم نہ زرُتگ ۔ چوناءَ ما بچاراں راھی ءِ کارپد ءُ کاراں راھی چوشیں بے زمہ وارے نہ بوتگ کہ منزل ءَ بے آپ ءُ توشگ ءَ در بہ کپیت ،راھی اگاں وتی ایندگہ گوریلاھانی رپک ءُ ھُنراں سرپد انت ۔ گُڑا چون اے سرپد نہ انت کہ من تیرماھی روچے ءَ سپر ءَ آں ءُ منا سی ءُ دو کلومیٹر سپر کنگی انت ءُ منا اے سپر ءَ چنکدر آپ ءِ زلورت انت ، اگاں راھی سپرے ءِ بابت ءَ سرپدی داریت ءُوتی توشگ ءِ کچ ءَ نہ زانت گُڑا راھی ناکامیں سپائیگ یے زانگ بیت ۔  بَلے راستی ءَ راھی یک کاملیں سپاھیگ یے بیت ، آھی ءَ سرپدی بیت کہ اے تیرماھی روچاں بے آپی ءَ دراج کَشیں سپر  بُرگ نہ بیت، مردم اے سپر ءَ مُرت ھم کنت ، بَلے مَرگ ءِ پگرئے نہ بیت ، ءُ آ دلجم بیت کہ من چون کہ بہ باں بَلے منزل ءَ سر باں مَرگ راھی ءِ واست ءَ جیڑاھے نہ بیت ۔ 

کُچکءُکروسءِ ھمرائی 

راھی کہ منزل ءَ در کپتگ ، راھی ءَ  کُچک ءَ گوں ھوار کروس یے ءُ بگلجول ئے کتاب ھم گون انت ،کتاباں راھی یک میتگ ءِ راہ سرے ءَ ایر کنت دانکہ میتگ ءِ مردم اے کتاباں بزیراں بوان انت ، کچک راھی ءَ اے واست ءَ گون انت کہ کچک بازیں چیزاں چہ انسان ءَ پیسر سماہ کنت ، کچک بگندے ترا چہ دژمن ءَ جاھے ءَ رَکَھینت بہ کنت ۔ 

کچک راھی ءَ دژمناں چہ رَکینت کنت کہ ناں بلے راھی ءِ مرگ ءِ ھال ءَ سنگتاں سرپد کنت اے راستی ءَ ما دیمتر ءَ سرپد باں ۔

او کروس راھے ءَ گون انت مردم نہ زانت پرچہ ، چونا ءَ کروس بانگ دنت جتائیں پاساں مردماں آگاھی دنت، ھمک پاسے ءِ بابت ءَ سرپدی دنت۔  بَلے راہ ءَ مردم نہ زانت راھی ءَ پہ بانگ ءَ چونیں کارے کَپتگ اَت ، بگندے کروس راھی ءَ پہ بنجل ءِ سنگتاں گون اَت کہ کروس ءَ بُہ کوشاں بور اَنت ۔

رَکینگی وڈ ءُ ڈول ۔ 

اے گِدار ءِ تہ ءَ راھی یک جوانیں گوریلا ئے گندگ بیت ، آ وتی ءُ وتی سنگتانی رھکینگ ءِ ھاتر ءَ جتائیں سَکیانی آماچ بیت بلے وتی گورلاھی وڈ ءُ ڈولاں گوں ھچبر دگاھ نہ کنت ءُ آھان ھچبر پراموش نہ بیت ۔

چوش کہ وھدے سپر ءَ درکیت ، آ نہ موترے زوریت ءُ نا کہ اُشتر یا دگا سواری ساہ دارے ، آ زانت موتر ءِ توار دژمن ءَ دوری ءَ سرپد کنت ءُ منا کَش ءُ کِر ءِ سُر ءُ پُرانی تواراں چہ بے بھر کنت ۔ آھمے ھاتر پیائدگ بیت ، اُشتر پمیشکہ نہ زوریت کہ اُشتر ءِ بُرزی ءَ چہ مردم دور ءَ چہ دور پَدر بیت ، راھی ءَ درستاں چہ گیش وتی جندے سر ءَ بروسہ بیت کہ من ھرچ وڈ ءَ پیم بوت کن آں  ۔

وھدے کہ جُنزیت ،چہ راستگیں راھاں گیش سِنگ ءُ گاڈونکانی ءُ کوھی کشکاں سپر کنت ، میتگ ءُ مردماں چہ وت ءَ گِستہ دار اِیت ءُ جنزان بیت ۔ راھی ءَ تُن مَرگ ءَ رسینیت بلے راھی کدی ھم تاب نہ کنت میتگ یے ءِ کرگین ءُ کُل یے ءِ سارتیں ساھگ ءَ نہ داریت ،آ نہ لوٹیت من یا منی سنگت چہ منی سوب ءَ تابان ءِ بھر بہ باں ۔ 

راھی چو ساپیں جھدکارے ءَ، چہ دوزی ءُ ڈونگی ءَ چہ انچو دور بیت آ وتی کُچک ءِ دوزی ءَ ھم برداشت نہ کنت آھی درور چو اے رنگ انت ، کہ راھی بے ھساب تُنیگ بیت ، چٹ لاچار بیت مطلب انچو تُنیگ بیت کہ کچک ماریت کہ راھی لاچار انت ، کُچک بے برداشت بیت تاب کنت دیم پہ میتگ یے ءَ روت ،،مَشکانی چیرے پیٹوکیں آپاں وارت ءُ چہ گرمے تبد ءُ لوار ءَ مردم کاپر ءُ کرگناں واب باں چادر نمب جنگ ءُ مردماں پِر باں ۔

 کُچک دیگہ مَشک ءُ دیگہ آپ درپ ءُ چاگَل ءِ زورت نہ کنت کہ پہ راھی ءَ آپ ئے بہ بارت ءُ راھی ءِ کمک ءَ بہ کنت ۔ 

کچک جیڑیت کہ وھدے راھی ءِ آپ کم بیتگاں گُڑاں راھی ءَ وتی چادر نمب جتگ ءُ منی دپ ءَ آپ پِٹینتگ  ، آ ھمےھیال ءَ دل ءَ کاریت ، کاپرے ءِ چیر ءَ وپتگیں مردے ءِ پِر داتگیں چادر ءَ چاپیت ، تچان تچان ءَ دیم ءَ پہ راھی ءَ دار اِیت کیت پہ راھی ءَ ،چہ گرمیں تبد ءُ لوار ءَ وھدے کہ کچک سر بیت چادر ھشک بیت ، راھی کچک ءَ ایٹ ءُ کُٹ کنت دست شانی کنت کہ برو چادر ءَ سر کن ، کہ دوزی یک جھد کارے ءِ کار نہ انت ، من نہ لوٹاں کہ( دور چار )تو دوزی ئے بکنے۔ دور چار راھی ءِ کچک ءِ نام بیت ۔ 

کچک واتر روت میتگ ءَ چادر ءَ دور دنت ءُ کیت گوں راھی ءَ دیم پہ منزل ءَ جنزان بیت ۔ 

راھی ءُ کتاب ءِ ارزشت

راھی وھدے کہ منزل ءَ درکیت راھی ءَگوں کُچک ءُ کروس ءَ ھوار لھتیں کتاب ھم گون بیت ۔ راھی کیت یک انچیں میتگے ءَ داریت کہ آمیتگ ءِ مردم سک باز بے زانگ باں وتی سرڈگار ءُ راج ءِ بابت ءَ ھر وھد ءَ وتی جند ءِ براس ءُ کساں گوں گیر ءُ چیل باں ، راھی وت شُت ءُ آھاں سرپدی دات نہ کنت ،بلے راھی وتی بڈ ءِ کتاباں ھما میتگ ءِ نزدیکءَ نشانیں راہ سرے ءَ ایر کنت دانکہ ھمے میتگ ءِ مردمانی چم اے کتاباں بہ کپ اَنت ءُ اے کتاباں بہ وان اَنت ءُ چیزے سرپدی ھاسل بہ کن اَنت ۔

مطلب کہ آمھلوک ءِ موبلائز کنگ ءِ ھاتر ءَ ھمک جاہ ءَ کتاب سر کنگ لوٹیت، بگندے اے راھی ءِ یک پیامے کہ مردماں سرپد کنگ لوٹیت کہ کتاب ءِ کلچر ءَ ھام بہ کن اِت کتاب ءَ ھر ھما ھند ءُ دمگاں کہ ھما جاہ ءَ پد منتگیں بلوچ  آباد اِنت ۔ 

راھی ءِ مھر پہ مُرگ ءُ موُراں 

راھی ءِ ھیال ءَ جہد کارئے ءِ یک بلائیں اِرزشت ئے بیت راھی جیڑیت کہ یک جھد کارے کدی ھم وتی ایردست ءِ سر ءَ دست چست نہ کنت ، یک جھد کارے ءِ جنگ ھمک وھد ءَ گوں زوراور ءَ اِنت ۔ آئی ءِ درور مار ءَ چو اے رنگءَ گندگ ءَ کیت ، آ  وھدے یک چگرد ءِ بُن ءَ نندیت ءُ چگرد ءِ دارے ءَ گوں یک کَتو بِلوّے گندیت ، آ  زوریتے ءُ دست ءَ کنتے آ سرپد بیت کہ کَتو بلّو ءَ کروس گوں شوک ءَ وارت کنت کروس گُژن ءَ مَرگی بیت ،چونا ءَ مُرگ کَتو بلّواں بگنداں گِرانں ورنتیں ، بلے آ کروس ءَ نہ دنت ئے آئی ءَ  را دل نہ بیت کہ بَلوگتّو ءَ من وتی دستاں گوں مُرگ ءَ بدیاں ءُ کروس آھی ءَ بہ وارت ۔ بزان من وتی تاکت یک کمزورے ءِ سر ءَ کارمرد کُت آئی ءِ ساہ گِپت ، آ دیمتر ءَ وتی دست ءِ ماتی لنکُک ءَ کارچ ءِ سر ءَ ٹُنگ کنتُ ماتی لنکُک ءِ ھوناں کروس ءَ وارینیت بَلے کتو بِلّو ءَ کروس ءَ دیگ ءَ دل ئے نہ منیت ۔ 

دیگاہ یک جاہ ءَ وھدے سر بیت یک پنس ءِ بُن ءَ داریت ، یک شانتلے ءِ کُدوے گندیت آچاریت کہ دو دانگ ھیک تہ ءَ اَست ،آ بے کساس تُنیگ بیت ، آ اگاں اے دوئیں دانگیں ھیکاں بہ وارت گُڑا بگندے آئی ءِ نُک کمو تَر بہ بیت ،بوت کنت آئی منزل ایشانی سوب ءَ کدمے دو  دیما بہ روت، آ دل جنت جیڑیت کہ اگاں من اے شانتل ءِ ھیکاں بہ ور آں،  گُڑاں بزاں من شانتل ءِ باندات بزاں کہ شانتُل ءِ چوُرو وارتاں پرچہ کہ مرچی دو دانگ ھیک اَنت باند ءَ دو دانگ چُورو باں ءُ شانتل اگاں واتر بہ کنت پہ وتی کدو ءَ آ وتی ھیکاں مہ گندیت، گُڑا بزان شانتل ءِ امیتانی قاتل من بیت آں کہ من آھی ءِ ھیک بزاں باندات ءِ چورو پہ وتی تُن ءِ پروشگ ءَ وارتاں ، گُڑا راھی ھیکاں نہ وارت ۔

جیڑگ پہ کپتگیں لاشاں 

آ گوں ھُشکیں نُک ءُ ھالیںگ ایں سنگندان ءَ/ میدہ ءَ جُنزان بیت ،، جیڑیت کہ زوراور ءَمئے راج ءِ بازیں پُسگ کُشتگ ءُ وڈ وڈیں سزا داتگ ، جیڑیت کہ زوراور ءَ یک برے لنکوکانی ھور کَشِتگ انت پد ءَ لنکوکانی بوگ پروشتگاں ءُ پد ءَ گرمیں ریک  یا آسے ءِ جلا داشتگ ءُ کُشتگ اَنت ۔

جیڑیت کہ آھانی مَرگ سک دردناکیں رنگے ءَ بوتگ ، باریں آھانی دل ءَ چے گوستگ ءُ آ وھد ءَ آھاں چونیں درد اوپار کُتگ؟ جیڑان بیت ، وتی تُن ءُ گُژن ءَ درد ءُ دورانی پراموشی ءِ جہد ءَ کنت ، راھی چونیں درد ءُ ھندوئے ءِ دیمپان بوھگ ءَ اِنت ایشاں پہ وت ءَ آھانی دیم ءَ کم سرپد بیت ۔

موکو ءِ ورگ

 وھدے کہ دیم پہ منزل ءَ جُنزان بیت سنگ ءُ ڈوکی ایں راھاں جھلگ ءُ بُرزگاں، گُڑا اے سوب ءَ آئی ءِ پاداں سِنگ ءُ ڈوک بُراں ءُ ھون کناں, بازیں جاھاں لِکوک جنان بیت راھی ءَ کہ وھدے پینزے/پونزِک ءِ درد انسانی کٹ ءَ ھما دیم کنت ، گرم ھم یک شل ءَ برجم بیت آئی ءِ پونز ءَ ھون ءِ ھم رچگ بندات بیت پد ءَ جائے ءَ کپیت زنوک ءُ دنتان پُرشاں ءُ پد ءَ  گُڑاں بازیں جاھاں لاپ موش کنگ ءَ مجبور بیت لاپ موش کناں کنت۔بَلے ھمک سکیانی آھگ ھما دمانہ ھمائی ھلاجے بابت ءَ جیڑیت ، آ جیڑیت آئی ءِ ھل ءَ چہ موکوءَ پولگ ءِ جہد ءَ کنت کہ موکو یک انچیں لولک یے کہ آئی ءِ ورگ انسان ءِ جان ءِ رگاں سُن کنت ،انسان ءِ ھون ءِ گردش کم بیت ، آ لوٹیت کہ من موکوئے  بہ وراں آھی ءِ اندرے آپ ءُ زُگ منی نُک ءَ تَر کناں ءُ آئیءِ زھر منی سنگندان ءَ رواں گُڑاں منی جان سُن بیت ءُ منی جان ءِ درد بلکیں کم بیت ۔ 

نوں منزل نزدیک اِنت بوت کنت من پہ سنگتاں سر بہ باں ، آ موکو ءَ وارت موکوھے ورگ ءَ رند گھنتر بیت ءُ آئی ءِ جان سُر سُر بیت ، آھی ءِ جان ءَ کِچگ ئے بندات بیت ،آئی دل بے ھساب ھراب بیت ، آ سک باز کوکَارِیت ءُ شانیت سنگندان ءَ کمو زھر در کیت آ گھتر بیت لاپ موش کناں کنت ءُ انگت جُنزگ ءِ جہد ءَ بیت ۔

راھی ءِ مَرگ 

راھی نوں کمو وھد بیت کہ چہ توار ءَ کپتگ ، نون چٹ بنجل ءِ نزدیک ءَ سر اِنت امینچو کہ بُنجل چہ چماں  اندیم بیت ، بلے راھی ءِ  جون بے کار بیت آھی ءِ درائیں آزا کار ءَ یل کن اَنت ، راھی ھچ کُت نہ کنت ۔

 راھی چو سرپد بیت ءُ چو زانت کہ من ھما جاہ ءَ سر بیتگ آں ، اگاں کُچک ھولگ ئے بجن یا کُروس بانگ ئے بداں منی سنگت سرپد باں کہ من  ھمے کِر ءُ کشاں آں پد ءَ زلور ھمے نیمگ ءَ کائیاں ، راھی زندگ ءُ نہ بیت بَلے وتی مکسد ءَ سوبمند بیت۔ 

راھی ھمے جاہ ءَ مِریت ءُ راھی ءِ (دورؔ چار )زھیپیں ھولگ ئے جنت ءُ سنگتاں چہ بُنجل ءَ کائیاں ، چاراں مردے نوک نوک ءَ مُرتگ ۔  بُنجل ءِ سنگت ھمے روچ ءِ گرمی ءِ بابت ءَ سرپد باں ءُ راھی ھالت ءَ گنداں ، زاناں کہ ایشی ءِ مَرگ ءِ قاتل ھمے تُن بیتگ ،آ اے سرپد باں کہ راھی ءَ آپ ءِ تُن ءَ کُشتگ بَلے راھی پہ آ مکسد ءَ تُنیگ بیتگ راھی ءَ انچیں کارے کُتگ راھی ءِ دیم ءَ دوئیں تُن ملامت اَنت راھی ءَ دوئیں تُن شکست داتگاں ،آ سرپد باں کہ راھی نوں دائم ءَ سیر آپ بیت راھی نوں  تُنیگ نہ بیت ۔