دی بلوچ نیشنل اِسٹرگل اِن پاکستان: اِیمرجِنس اینڈ ڈائمنشنز. اولی بھر

دی بلوچ نیشنل اِسٹرگل اِن پاکستان:  اِیمرجِنس اینڈ ڈائمنشنز

‏(The Baloch National Struggle In Pakistan: Emergence And Dimensions)

                         ۔۔۔۔ماران بلوچ۔۔۔۔

نبشتہ کار : جان مھمد دشتی

چاپ : دو ھزار بیست (2020)

اے کتاب  9 بہر ءِ تہا اِنت، اولی بہر ءِ تہا نبشتہ کار بلوچ ءِ راجدپتر ءِ سر ءٙ نبشتہ کنت کہ بلوچ چہ کجا  اتکگ اٙنت ءُ اِدا آباد بوتگ اٙنت، بازیں راجدپتر نویس ءِ ھوالہ ءٙ دنت کہ باز گُشیت بلوچ چٙہ عرب ءٙ  اتکگ اٙنت، باز گُشیت بلوچ کُرد اٙنت ءُ بازیں نبشتہ کار بلوچاں دِگہ راجاں گوں بندوک کنت بلے دشتی ءِ گشگ اِنت کہ چشیں ھِچ وڈیں Authentic Source نیست کہ اے داوا ءَ بِکنت کہ بلوچ چہ کجا  اتکگ اٙنت ءُ کدی بلوچستان ءٙ آباد بوتگ اٙنت۔۔بازیں Archeologist ءٙ مہرگڈ ءِ سر ءٙ پٹ ءُ پول کتگ کہ اد ءِ آبادی سک کْواہن اِنت ءُ مہرگڈ ءِ مھلوک کانہ بدوش بوتگ اٙنت بلے اے زانگ نہ بوتگ کہ مہرگڈ ءِ نندوک آ وھد ءٙ بلوچ بوتگ انت یا اِنّاں۔۔۔۔ پمیشکا بلوچ ءِ راجدپتر ءٙ گیش چہ چاکر اھظم (میر چاکر حان رند) ءٙ بِندات کٙننت۔۔۔۔۔ 

بلوچ ءِ مزہب ءِ سر ءٙ وھدے گپ بیت گڈا ما گِندیں کہ باز نبشتہ کار گشیت کہ بلوچ زِرتشت (آتش پرست) بوتگ اٙنت ءُ بلوچستاں ءِ بازیں دمگ ءٙ چشیں آثار ھم زاھر بوتگ کہ زِرتشتی آنی واست ءٙ کارمرز بنت۔۔۔پدا رند ءَ عرب کہ اِدا اتکگ انت گڈا آیاں رٙند بلوچ اسلام ءٙ گوں بندوک بوتگ انت بلے انگت بلوچ ءِ نفسیات ءٙ ما گِندیں گڈا سما کپیت کہ بلوچ ءِ مہر  گوں اسلام ءَ باز کم اِنت، ادا چہ زانگ بیت کہ اسلام بلوچ ءِ سر ءٙ زورانسری آرگ بوتگ ءُ بلوچ چِد ءُ پیش دگہ مزہبے ءِ منّوگر بوتگ اٙنت۔۔۔

ُپدا دشتی صاھب بلوچی زبان ءِ سر ءٙ نبشتہ کنت ءُ گُشیت کہ بلوچ ءِ زبان یک Diverse ایں زبانے اشی ءِ  تہا مارا باز دروشم گِندگا کیت۔۔۔بلوچستان ءِ ھرچ دمگ ءٙ ما گندیں مردم دگے دگے  Dialect ءٙ گپ کننت۔۔۔بلوچی Vacabolary ءٙ بچاریں گڈا مارا پارسی، سرائکی ءُ پشتوءِ لبز دست کپیت ءُ انوگیں وھد ءَ اردو ءٙ چہ ھم کمے باز اسر ئے زرتگ۔۔۔۔۔بلوچی زبان گیش لھتے شعراں گوں بندوک اِنت۔۔۔مئے راجدپتر ھم گیش ھمے شعراں گوں بندوک اِنت۔۔۔

بلوچ ءٙ دود ءُ ربیدگی ءُ نفسیاتی رنگ ءٙ کہ چاریں گڈا وتی سر ءٙ سک پھر بندیت۔۔۔بلوچ ءِ ابرم(Nature) سک باز Egoistic اِنت ءُ جنگ ءِ واستہ بلوچ ھر وھد ءٙ تیار اِنت۔۔۔شاعرے گشیت "کئے وتی گہگیریں  سرءَ گڈّیت" اِدا شاعر بلوچ ءِ نفسیات ءٙ دیم ءَ کاریت کہ بلوچ وتی زمین ءِ وتی ھزت ءِ واستہ وتی سرا ھم کربان کنت۔۔۔۔بلوچ وتی زالبولاں سک باز ھزت دنت چیا کہ اے چیز اِدا چہ زانگ بیت کہ وھدے زالبول دیما کیت گڈا بلوچ وتی ھونی دشمن ءٙ ھم ماپ کنت۔۔۔۔۔بلوچی بتلے کہ "تاسے آپ ور ئے سد سال ءٙ وپا بِدار" اے بتل ءٙ چہ زانگ بیت کہ بلوچ ءٙ مھر دئے بلوچ گوں تو مھر کنت بلے اگاں دشمن بئے گڈا دو سد سال ءٙ ھم ترا بلوچ ماپ نکنت۔۔۔

کتاب ءِ دومی بہر ءَ  نبشتہ کار نیشن نیشنلزم ءُ نیشن اِسٹیٹ ءِ (Nation, Nationalism And Nation State) سر ءٙ گپ کنت۔۔۔ لبز نیشن ءٙ اگاں ما trace کنگ ءِ جہد ءٙ بکنیں گڈا اے لبز مارا زوتاں لاطینی ءُ پِرنچ (french) لبزانک ءِ تہا دست کپیت اِشی ءِ مھنا ایں کہ ھما مردم کہ آیانی زبان یکّیں، راجدپتر یکیّں، زمین یکّیں ءُ دود یکّاں، اشانی یک بوگ ءٙ چہ یک راجے جوڈ بیت۔۔۔ نیشنلزم ھما شئے ءٙ گشنت یک راجے ءِ تہا مردم وتی ھم زبان ءِ گوما باز مھر زاھر کنت، وتی زمین ءِ سر ءِ نندوک ءِ واستا جہد کنگ ءُ وتی راج ءِ مردمانی گوما ھمکوپک بوگ، زلم ءِ ھلاپ ءٙ وتی راج ءِ واستہ جہد کنگ ءُ وتی زمین ءُ زبان ءٙ گوں مھر ءُ آیاں زندگ دارگ ءٙ گشنت راجدوستی(نیشنلزم)۔۔

نیشنلزم ءِ تہا دگہ رنگے ھم گندگ ءٙ کیت۔۔۔۔شاونزم (Chauvinism) بِزاں کہ راج ءِ تہا ھمامردم کہ وتی راج ءٙ گوں وتا چہ گیش مھر کنگ۔۔۔آئی ءِ واستہ وتی جان ءٙ ھم ندر کننت۔۔۔راج ءِ واستہ دٙری مردماں گوں جنگ کننت، اشی ءَ  چہ پدّر بیت کہ بلوچ گیش شاونسٹاں، بلوچ وتی راج ءِ واستہ کربان بوگ ءٙ ھم تیار اٙنت۔۔۔بلوچ وتی راج ءِ مال ءُ مڈی ءِ رکینگ ءُ وتی زمین ءُ زبان ءِ رکینگ ءِ ھاترا مدام جنگ ءٙ اِنت۔۔۔

نیشن اسٹیٹ (Nation State) ھما ریاست ءٙ گشنت کہ یک راجے ءِ نام ءٙ جوڈ کنگ بیت، ھود ءِ  مردم یک لیکہ یے ءِ  منوگر اٙنت، یکیں نفسیات ءِ  مردم اٙنت، آیانی زبان یک اِنت۔۔۔۔انوگیں وھد ءٙ ما یورپ ءِ تہا اے وڈیں ریاست گندیں چو کہ اتالوی، جرمن، پرنچ ءُ دگہ کسانیں راجانی نام ءٙ جوڈ کنگ بوتگاں۔۔۔۔ 

چو کہ دنیا ءِ تہا بازیں دمگ ءٙ کومی تحریک اے وھد ءٙ ھست انت، بازیں ملکانی تہا کسانیں راجاں کومی تحریک بندات کتگ ءُ آیانی لوٹ اِنت کہ آیانی زمین ءُ راج ءِ سر ءٙ دگرے قبضہ گیری ءٙ ما برداشت نکنیں پمیشکا آ کسانیں راج وتی جتائیں کومی ریاست ءِ واستہ جہد ءٙ اٙنت۔۔۔انچو کہ ما پاکستان ءِ تہا بلوچانی کومی تحریک ءٙ گندیں کہ مدامی وتی لگتمالیں راجءِ واستہ پاکستانی لُٹ ءُ پُل ءِ ھلاپ مزاحمت کنگ ءَ  اِنت۔۔۔

دیم ءَ روان اِنت...